Đặc điểm của quản trị hợp tác xã

2.1.2. Đặc điểm của quản trị hợp tác xã Dưới góc độ pháp luật, quản trị HTX có những đặc điểm sau: (i) Quản trị HTX là một hệ thống các quy định quản lý, điều hành và kiểm soát HTX nhằm đảm bảo HTX ổn định và phát triển, thực hiện đúng các mục tiêu, định hướng của HTX và đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của thành viên HTX Quản trị HTX bao gồm mối quan hệ giữa nhiều bên bao gồm thành viên HTX, HĐQT, ban giám đốc, BKS/KSV và những bên có lợi ích liên quan bên ngoài HTX như đối tác kinh doanh, người tiêu dùng và cộng đồng xã hội. Quản trị HTX đề cập đến các công cụ và quá trình cho việc định hướng, điều hành và kiểm soát nhằm đảm bảo quyền lợi của thành viên HTX. Các quy định pháp luật về quản trị HTX quy định thẩm quyền của thành viên HTX, thẩm quyền của ĐHTV, thẩm quyền của HĐQT, thẩm quyền của GĐ/TGĐ, thẩm quyền của BKS/KSV nhằm đảm bảo HTX được vận hành và kiểm soát tốt, phù hợp với ý chí của thành viên HTX và đem lại lợi ích cho thành viên HTX và HTX. Mối quan hệ giữa thành viên HTX với HĐQT HTX thể hiện ở điểm các thành viên HTX bầu ra HĐQT HTX và BKS/KSV HTX để đại diện cho quyền lợi của mình thực hiện quản lý, điều hành HTX và kiểm tra, giám sát hoạt động HTX nhằm đem lại lợi ích hợp pháp tốt nhất cho thành viên HTX. Trách nhiệm của HĐQT HTX là đưa ra định hướng chiến lược cho GĐ/TGĐ HTX và thực hiện giám sát họ. GĐ/TGĐ HTX chịu trách nhiệm trước HĐQT HTX và HĐQT HTX chịu trách nhiệm trước các thành viên HTX thông qua ĐHTV về các mục tiêu, định hướng do thành viên HTX đưa ra. Các cơ cấu và các quy trình xác định những mối quan hệ này thường xoay quanh cơ chế tổ chức, quản lý hoạt động và các cơ chế báo cáo minh bạch thông tin. (ii) Quản trị HTX là một hệ thống các quy định nhằm ngăn ngừa, hạn chế những người quản lý lạm dụng quyền và nhiệm vụ được giao nhằm sử dụng tài sản, cơ hội kinh doanh của HTX để tư lợi Quản trị HTX tập trung xử lý các vấn đề thường phát sinh trong mối quan hệ bên trong HTX, ngăn ngừa, hạn chế những người quản lý lạm dụng quyền và nhiệm vụ được giao sử dụng tài sản, cơ hội kinh doanh của HTX phục vụ cho lợi ích riêng của bản thân hoặc của người khác hoặc làm thất thoát nguồn lực của HTX. Quản trị HTX tạo lập một khuôn khổ cho các mối quan hệ giữa thành viên HTX, HĐQT, GĐ/TGĐ, BKS/KSV và những người liên quan khác đồng thời đặt ra các quy trình, thủ tục ban hành các quyết định trong HTX qua đó ngăn chặn sự lạm dụng quyền lực và chức vụ, giảm thiểu những rủi ro trong hoạt động của HTX. Sự khác biệt về lợi ích có thể tồn tại ngay giữa các bộ phận trong cơ cấu quản trị HTX, có thể là khác biệt về lợi ích giữa ĐHTV, HĐQT HTX, GĐ/TGĐ với nhau. Điển hình nhất là xung đột lợi ích giữa thành viên HTX với HĐQT HTX, GĐ/TGĐ HTX. Xung đột lợi ích cũng có thể tồn tại ngay trong HĐQT HTX, có thể xung đột lợi ích giữa các thành viên HĐQT điều hành và các thành viên HĐQT không điều hành. Do đó, pháp luật HTX cần có những quy định để ngăn ngừa xung đột lợi ích trong nội bộ HTX, hay nói cách khác, pháp luật HTX cần có những quy định nhằm hạn chế và ngăn ngừa người quản lý HTX tư lợi. 2.1.3. Nguyên tắc quản trị HTX HTX do các thành viên tự nguyện tham gia, được mở rộng đối tượng cho tất cả thành viên cùng có nhu cầu chung trong hoạt động sản xuất kinh doanh tham gia HTX nhằm đem lại lợi ích cho chính thành viên và được quản lý bởi chính các thành viên một cách dân chủ. Là một tổ chức kinh tế nên hoạt động quản trị HTX cũng phải được thực hiện bằng phương thức quản trị tiên tiến, hiệu quả trên cơ sở những nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX, phù hợp với đặc điểm hoạt động của chính HTX và phù hợp các thông lệ quản trị tốt. HTX là các tổ chức tự nguyện, mở cửa cho tất cả mọi người có thể sử dụng dịch vụ của họ và sẵn sàng chấp nhận trách nhiệm của tư cách thành viên, không phân biệt giới tính, xã hội, chủng tộc, chính trị hoặc tôn giáo. Cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân tự nguyện thành lập, gia nhập, ra khỏi HTX. HTX tự nguyện thành lập, gia nhập, ra khỏi liên hiệp HTX (Khoản 1 Điều 7 Luật HTX năm 2012). Yếu tố tự nguyện thể hiện ở điểm cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân khi đáp ứng các điều kiện để trở thành thành viên HTX hoặc các HTX khi gia nhập liên hiệp HTX làm đơn xin gia nhập và khi ra khỏi HTX cũng làm đơn xin ra khỏi HTX. Mặt khác, Khoản 1 và 2 Điều 3 Luật HTX năm 2012 chỉ quy định số lượng thành viên tối thiểu mà không quy định số lượng thành viên tối đa. Ngoài ra, Khoản 4 Điều 30 Luật HTX năm 2012 quy định về số lượng đại biểu tham dự đại hội thành viên trong cả trường hợp HTX, liên hiệp HTX có trên 1.000 thành viên. HTX quan tâm giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng cho thành viên, cán bộ quản lý, người lao động trong HTX và thông tin về bản chất, lợi ích của HTX (Khoản 6 Điều 7, Khoản 9 Điều 9 Luật HTX 2012). Đây là nguyên tắc mới trong Luật HTX năm 2012 đồng thời cũng là nghĩa vụ của HTX, thể hiện mục tiêu của HTX là hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên. HTX Rochdale thành lập tại Anh năm 1833 đưa ra một bộ nguyên tắc hướng dẫn bao gồm xã viên bỏ phiếu dân chủ (một người một phiếu bầu), thành viên mở rộng, cung cấp công bằng cho các xã viên, vốn góp của xã viên là công bằng và bị giới hạn, xã viên được phân phối lợi nhuận thông qua cơ sở giá cả, lãi cổ phần bị hạn chế, trao đổi hàng hoá và dịch vụ theo giá thị trường, trách nhiệm phải giáo dục, chỉ trả bằng tiền mặt, không giả định rủi ro bất thường, trung lập về chính lý và tôn giáo, đối xử bình đẳng với xã viên (không phân biệt giới). Tác giả Kimberly A.Zeuli and Robert Cropp cho rằng: “Một vài nguyên tắc của Rochdale, ví dụ như quản lý dân chủ (một người một phiếu bầu) và hạn chế chia lãi cổ phần trên số vốn góp, hiện nay vẫn được nhiều HTX trên thế giới tuân theo” . Trên cơ sở bản chất của HTX là tổ chức kinh tế được thành lập nhằm đem lại lợi ích cho thành viên và được quản lý một cách dân chủ, nguyên tắc của quản trị HTX bao gồm: Thứ nhất, nguyên tắc đảm bảo lợi ích của thành viên HTX là tổ chức kinh tế do các thành viên cùng nhau góp vốn, hợp tác tương trợ nhau trong hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên. Từ việc thành viên tham gia vào HTX và các hoạt động do HTX mang lại giúp cho thành viên nâng cao đời sống kinh tế, tạo ra công ăn việc làm và thu nhập cho thành viên. Ngoài ra, các hoạt động của HTX còn góp phần chăm lo cuộc sống cho gia đình thành viên, giải quyết việc làm tại địa phương, tăng cường đoàn kết trong nhân dân địa phương, HTX cùng với địa phương giải quyết các vấn đề về an sinh xã hội như hỗ trợ hộ nghèo, xây nhà tình thương, xây dựng đường nông thôn. Nếu như thành viên của công ty bỏ vốn đầu tư vào doanh nghiệp để tìm kiếm lợi nhuận thì thành viên HTX góp vốn vào HTX để tìm kiếm những lợi ích gắn liền với nghề nghiệp của thành viên HTX, thành viên gia nhập HTX là vì họ cần trợ giúp những việc mà họ tự làm không hiệu quả. HTX liên kết những thành viên tham gia HTX là cá nhân, hộ gia đình và pháp nhân cùng góp vốn và cùng hợp tác sản xuất kinh doanh, do đó yếu tố con người quyết định sự thành công của HTX mà không căn cứ vào yếu tố đối vốn như công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần. HTX là một tổ chức kinh tế có bản chất không giống như công ty hoặc tổ chức từ thiện. Tác giả Lê Mạnh Hùng cho rằng: “Những thành viên hay những người góp vốn vào HTX có lợi ích chung và nhu cầu chung mà họ muốn được thỏa mãn thông qua HTX. Phương châm chủ đạo của HTX là giúp đỡ lẫn nhau và tự mình giúp mình. Mặc dù mục tiêu chính của HTX là phục vụ xã viên của mình, song hoạt động của HTX còn mang tính cộng đồng – tương trợ, giúp đỡ cộng đồng. Bên cạnh ý nghĩa kinh tế, HTX còn mang ý nghĩa xã hội, nhân đạo, trợ giúp những người yếu thế, khó khăn, những người sản xuất nhỏ, không có khả năng thâm nhập thị trường lớn. HTX còn trợ giúp các thành viên nhằm hạn chế những tác động tiêu cực của kinh tế thị trường”.Tác giả Phùng Quốc Chí cho rằng: “HTX có thể phát huy lợi thế và tiềm năng không chỉ trong lĩnh vực kinh tế, mà cả trong lĩnh vực xã hội, văn hóa mà ở đó và trong bất cứ lĩnh vực nào xuất hiện nhu cầu chung của các xã viên. HTX không phải là tổ chức xã hội mà chỉ mang tính chất xã hội, càng không phải tổ chức từ thiện, mà là tổ chức kinh tế đặc biệt thúc đẩy "hợp tác" trong cộng đồng xã viên HTX nhằm đáp ứng một cách hiệu quả nhu cầu chung trong hoạt động kinh tế và nhu cầu xã hội, văn hóa của xã viên, trước hết mang lại lợi ích kinh tế cho xã viên”. Tác giả Trần Thị Thơ cho rằng: “HTX là một kiểu hợp tác, liên kết khác của những người lao động tự nguyện góp vốn, góp sức nhằm phát huy sức mạnh của tập thể, giúp nhau thực hiện một cách có hiệu quả hơn các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ. Đây vừa là một tổ chức kinh tế, vừa là một tổ chức xã hội. Nó được thành lập nhằm phát triển sản xuất kinh doanh, bảo vệ lợi ích của người lao động, đồng thời nó là một hiệp hội của những người cùng nghề nghiệp, cùng cảnh ngộ liên kết lại để giúp đỡ nhau” Khác với doanh nghiệp, yếu tố đối vốn là cơ sở để doanh nghiệp hoạt động và phát triển, trong HTX yếu tố con người, yếu tố thành viên giữ vai trò chính trong toàn bộ hoạt động của HTX (yếu tố đối nhân). Một trong các đặc điểm của HTX ngoài chức năng là tổ chức kinh tế còn mang chức năng xã hội thể hiện qua việc HTX là nơi các thành viên liên kết, hợp tác với nhau trong hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng chung của thành viên. Tác giả Trần Quang Hải cho rằng: “HTX thành công vì kinh doanh và hoạt động của HTX đa dạng, mang lại nhiều lợi ích cho thành viên, hoạt động của HTX căn cứ vào nhu cầu của thành viên HTX và người không phải thành viên. Ngoài ra, dịch vụ của HTX giúp làm giảm chi phí sản xuất và tăng doanh thu và lợi nhuận cho thành viên và từ đó HTX đã phát triển các nguồn lực nội bộ cho sự phát triển bền vững của HTX. Khi hoạt động của HTX mang lại lợi ích nhiều hơn cho thành viên so với người không phải thành viên HTX và hoạt động của HTX phải căn cứ vào nhu cầu của thành viên thì HTX sẽ phát triển bền vững” . Nhu cầu liên kết hợp tác giữa HTX với thành viên, hộ gia đình, HTX, doanh nghiệp là rất lớn. Đây cũng là một trong những yếu tố góp phần vào hoạt động hiệu quả của HTX. Hoạt động hợp tác giữa các HTX nhằm thúc đẩy các HTX cùng nhau phát triển bền vững, giúp từng HTX khắc phục hạn chế, yếu kém trên thị trường nếu HTX hoạt động riêng lẻ, tăng cường sức mạnh tập thể của các thành viên và của từng HTX riêng lẻ, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của từng HTX và của tất cả HTX trên thị trường. Liên minh HTX quốc tế (ICA) cho rằng: “Các thành viên đóng góp vốn vào HTX của họ.  Ít nhất một phần vốn đó thường là tài sản chung của HTX. Các thành viên phân bổ thặng dư cho bất kỳ hoặc tất cả các mục đích sau: phát triển HTX bằng cách thiết lập dự trữ, một phần trong đó ít nhất sẽ không thể phân chia được, giúp các thành viên hưởng lợi tương ứng với các giao dịch của họ với HTX và hỗ trợ các hoạt động khác được phê duyệt bởi các thành viên” . Trong hoạt động của HTX, có sự tham gia của tất cả các thành viên thông qua các hoạt động mua chung, bán chung, cung ứng dịch vụ, tạo việc làm giữa HTX với thành viên. HTX vừa là tổ chức kinh tế hoạt động hiệu quả, đem lại lợi ích cho thành viên vừa đem lại lợi ích cho cộng đồng nơi HTX hoạt động, góp phần giữ vững đoàn kết, hợp tác trong cộng đồng dân cư. Nói cách khác, hoạt động của HTX ngoài lợi ích kinh tế còn mang lại lợi ích trong cộng đồng dân cư. Do đó, một trong những nguyên tắc hoạt động của HTX là ngoài việc chăm lo phát triển bền vững cộng đồng thành viên, hoạt động của HTX còn góp phần cải thiện đời sống văn hóa, xã hội của thành viên và cộng đồng nơi HTX hoạt động thông qua các hoạt động phúc lợi, hoạt động xã hội của HTX do chính các thành viên HTX quyết định. HTX hoạt động không phải lấy lợi nhuận làm mục tiêu chủ yếu, mà nhằm mục tiêu cao nhất là đem lại lợi ích cho thành viên, từ đó giúp thành viên tối đa hóa lợi nhuận, nâng cao sức cạnh tranh đối với hoạt động kinh tế, hoặc tăng thu nhập, tạo việc làm, cải thiện đời sống cho chính thành viên. Nếu thành viên sử dụng càng nhiều sản phẩm, dịch vụ của HTX thì thành viên được hưởng lợi ích càng nhiều, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX. Đặc điểm của HTX là tổ chức kinh tế hoạt động nhằm mang lại lợi ích cho thành viên, đây là yếu tố quan trọng đảm bảo cho HTX phát triển bền vững. Do đó, một trong những nguyên tắc của hoạt động quản trị HTX là nguyên tắc đảm bảo lợi ích của thành viên HTX. Thứ hai, nguyên tắc dân chủ, công khai, minh bạch  HTX là tổ chức kinh tế trong đó có ít nhất 07 thành viên cùng góp vốn vào HTX, ngoài phần vốn góp của thành viên vào HTX thì các tư liệu sản xuất như đất đai, tài sản, máy móc thiết bị vẫn thuộc về sở hữu của thành viên. Các thành viên góp vốn tối đa không quá 20% vốn điều lệ của HTX để cùng hợp tác tương trợ nhau trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Khác với doanh nghiệp về chủ sở hữu vốn, có thể có doanh nghiệp một chủ như doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH một thành viên hoặc có rất nhiều thành viên và cổ đông góp vốn như công ty TNHH hai thành viên trở lên hoặc công ty cổ phần. Trong doanh nghiệp có trường hợp một chủ sở hữu hoặc một nhóm thành viên, một nhóm cổ đông giữ toàn bộ hoặc đa số vốn và chi phối toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp thì trong HTX, các thành viên bình đẳng với nhau trong việc quyết định các vấn đề của HTX theo nguyên tắc dân chủ mỗi thành viên một phiếu bầu không phụ thuộc tỷ lệ vốn góp và không có thành viên nào giữ đa số vốn và chi phối hoạt động của HTX. HTX là tổ chức mang tính dân chủ được kiểm soát bởi các thành viên là những người tham gia vào việc xác định các chính sách và ra quyết định của HTX. Tất cả các quyết định liên quan đến tổ chức, hoạt động, phân phối thu nhập, phương án kinh doanh đều được bàn bạc công khai tại đại hội thành viên, sau đó các thành viên sẽ biểu quyết các vấn để của HTX một cách dân chủ theo nguyên tắc chung là một thành viên một phiếu bầu mà không căn cứ vào tỷ lệ vốn góp của thành viên. Thành viên HĐQT và GĐ của HTX phải thông báo cho HĐQT và công bố cho thành viên các giao dịch kinh doanh có thể mang tính tư lợi giữa họ, gia đình họ với HTX. Theo Liên minh HTX quốc tế (ICA), một trong những giá trị của HTX là: “HTX là các tổ chức dân chủ được kiểm soát bởi các thành viên của họ, những người tích cực tham gia vào việc thiết lập các chính sách của họ và ra quyết định.  Thành viên HTX có quyền biểu quyết bình đẳng (một thành viên, một phiếu biểu quyết) và HTX cũng được tổ chức một cách dân chủ”. Nguyên tắc dân chủ, bình đẳng và công khai trong hoạt động HTX thể hiện rõ nét trong quy định về quyền hạn và nhiệm vụ của đại hội thành viên nêu tại Điều 32, quyền của thành viên nêu tại Điều 14 và quy định về biểu quyết trong đại hội thành viên nêu tại Khoản 3 Điều 34 Luật HTX năm 2012, theo đó mỗi thành viên, HTX thành viên hoặc đại biểu thành viên tham dự đại hội thành viên có 01 phiếu biểu quyết. Phiếu biểu quyết có giá trị ngang nhau, không phụ thuộc vào số vốn góp hay chức vụ của thành viên, HTX thành viên hoặc đại biểu thành viên. Dân chủ không chỉ là mỗi thành viên có một phiếu biểu quyết như nhau mà dân chủ còn là suy nghĩ dân chủ của thành viên trong HTX. Một nền dân chủ lành mạnh trong HTX tạo cơ hội cho thành viên tham gia một cách có ý nghĩa vào hoạt động của HTX, góp phần thay đổi HTX. Dân chủ còn thể hiện ở điểm tất cả thành viên có quyền tham gia vào HTX, không phân biệt giàu nghèo, hoặc thành viên góp vốn, góp sức, góp ý kiến, góp niềm tin vào HTX. HTX là tổ chức kinh tế thành lập và hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên. Sau khi hoàn thành nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật, thu nhập của HTX được dùng để trích lập các quỹ của HTX; thu nhập còn lại sau khi đã trích lập các quỹ được phân phối cho thành viên, HTX thành viên chủ yếu theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ của thành viên, HTX thành viên; theo công sức lao động đóng góp của thành viên đối với HTX tạo việc làm và phần còn lại được chia theo vốn góp (Khoản 1, 2, 3 Điều 46 Luật HTX năm 2012 ). HTX là tổ chức kinh té có tư cách pháp nhân, theo đó Bộ luật dân sự năm 2015 phân chia pháp nhân thành hai loại là pháp nhân thương mại và pháp nhân phi thương mại, theo đó pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên, pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác; pháp nhân phi thương mại là pháp nhân không có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận, nếu có lợi nhuận thì cũng không được phân chia cho các thành viên bao gồm cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, quỹ xã hội, quỹ từ thiện, doanh nghiệp xã hội và các tổ chức phi thương mại khác (Điều 75, 76 Bộ Luật dân sự năm 2015). Tuy nhiên, tiêu chí phân loại giữa hai loại pháp nhân này lại chưa thực sự phù hợp với thực tiễn ở Việt Nam, vì ranh giới giữa “mục đích chính là tìm kiếm lợi nhuận” của pháp nhân thương mại và điều kiện “không vì mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận, không phân chia lợi nhuận cho các thành viên” còn chưa rõ ràng. HTX là tổ chức kinh tế hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên; thu nhập có được từ hoạt động của HTX chủ yếu phân phối cho thành viên theo mức độ sử dụng sản phẩm dịch vụ của HTX, phần còn lại phân chia cho thành viên theo tỷ lệ vốn góp. Do đó, HTX là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân thương mại nhưng không vì mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận mà mục tiêu chính của HTX là đem lại lợi ích cho thành viên HTX. Khác với vốn điều lệ và tài sản của doanh nghiệp thuộc sở hữu chung theo phần, tài sản của HTX bao gồm vốn góp của thành viên, vốn huy động, vốn hình thành trong quá trình hoạt động của HTX, các khoản trợ cấp, hỗ trợ của nhà nước, các khoản được tặng cho. Trong tài sản của HTX có tài sản không chia là một bộ phận tài sản của HTX không được chia cho thành viên khi chấm dứt tư cách thành viên hoặc khi HTX chấm dứt hoạt động (Khoản 4 Điều 4 Luật HTX năm 2012). Tài sản không chia của HTX bao gồm quyền sử dụng đất do Nhà nước giao đất, cho thuê đất; khoản trợ cấp, hỗ trợ không hoàn lại của Nhà nước; khoản được tặng, cho theo thỏa thuận là tài sản không chia; phần trích lại từ quỹ đầu tư phát triển hằng năm được đại hội thành viên quyết định đưa vào tài sản không chia; vốn, tài sản khác được điều lệ quy định là tài sản không chia; người thừa kế tự nguyện để lại tài sản thừa kế cho HTX (Khoản 2 Điều 48 và Khoản 6 Điều 18 Luật HTX năm 2012). Khi HTX giải thể, phá sản thì phần giá trị tài sản được hình thành từ quỹ đầu tư phát triển hàng năm đã được đại hội thành viên quyết định đưa vào tài sản không chia; khoản được tặng, cho theo thỏa thuận là tài sản không chia; vốn, tài sản khác được điều lệ quy định là tài sản không chia thì đại hội thành viên quyết định chuyển giao cho chính quyền địa phương hoặc một tổ chức khác (ưu tiên bàn giao lại cho các HTX, liên hiệp HTX khác) nằm trên địa bàn nhằm mục tiêu phục vụ lợi ích cộng đồng dân cư tại địa bàn (Điều 1 Nghị định 107/2017/NĐ-CP ngày 15/09/2017 sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 193/2013/NĐ-CP ngày 21/11/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật HTX). Tài sản không chia là một đặc điểm riêng chỉ có ở loại hình HTX, là công sức đóng góp của nhiều thế hệ thành viên, được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau nhằm gắn kết thành viên với nhau và với HTX, hướng đến việc phục vụ nhu cầu chung về kinh tế, văn hóa, xã hội của thành viên và phục vụ cộng đồng tại địa phương, tạo điều kiện HTX phát triển bền vững, ngăn ngừa các hành vi mua bán, chuyển nhượng HTX, là một trong những nguồn lực quan trọng để HTX khai thác, sử dụng, tích lũy để tái đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh. Hoạt động của HTX vừa mang lại lợi ích cho thành viên, vừa tạo ra sự đoàn kết trong thành viên, vừa phục vụ cộng đồng nơi HTX hoạt động, không như doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động chỉ nhằm duy nhất là mục đích tìm kiếm lợi nhuận nên chính sách hỗ trợ, ưu đãi của nhà nước dành riêng cho HTX khác với quy định hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ năm 2017. Cụ thể, HTX được Nhà nước có chính sách hỗ trợ về đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường, ứng dụng khoa học, kỹ thuật và công nghệ mới, tiếp cận vốn và quỹ hỗ trợ phát triển HTX, tạo điều kiện tham gia các chương trình mục tiêu, chương trình phát triển kinh tế - xã hội, thành lập mới HTX và được nhà nước ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp và các loại thuế khác theo quy định của pháp luật về thuế, ưu đãi lệ phí đăng ký HTX; đối với HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp còn được hưởng chính sách hỗ trợ, ưu đãi về đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, giao đất, cho thuê đất để phục vụ hoạt động của HTX, ưu đãi về tín dụng, vốn, giống khi gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, chế biến sản phẩm (Khoản 2 và 3 Điều 6 Luật HTX năm 2012). Nguyên tắc công khai minh bạch phải đảm bảo cho thành viên được quyền tiếp cận thông tin, nêu ý kiến và nhận phản hồi thông tin từ HTX. Nguyên tắc dân chủ tạo nên điểm đặc biệt nổi bật giữa HTX so với doanh nghiệp. Nguyên tắc dân chủ là một trong những nguyên tắc tổ chức hoạt động cơ bản nhất, đặc thù nhất của HTX kể từ khi HTX ra đời. HTX là tổ chức kinh tế do các thành viên góp vốn và cùng nhau hợp tác tương trợ nhau trong sản xuất kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu của thành viên. HTX là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, có tài sản, vốn điều lệ và các nguồn vốn khác và được hỗ trợ, ưu đãi theo quy định pháp luật. Một trong những nguyên tắc cơ bản của quản trị tổ chức là phải đảm bảo dân chủ, công khai, minh bạch trong quản lý điều hành tổ chức nhằm tạo điều kiện để tổ chức tồn tại và phát triển. Dưới góc độ quản trị tổ chức, HTX phải được quản trị công khai, minh bạch, tất cả các quyết định liên quan đến đầu tư, bán tài sản, phương hướng hoạt động, phương án kinh doanh, thù lao của HĐQT, BGĐ, BKS/KSV phải được công khai trước ĐHTV và phải do thành viên HTX quyết định. Ngoài ra, một trong những giá trị cốt lõi của HTX là tính dân chủ trong quản lý, điều hành HTX nên một trong những nguyên tắc quản trị cơ bản của HTX là phải đảm bảo dân chủ trong quản lý, điều hành và kiểm soát HTX. Đảm bảo nguyên tắc dân chủ, công khai, minh bạch trong quản trị HTX tạo điều kiện để HTX phát triển bền vững, ổn định, đem lại lợi ích nhiều hơn cho thành viên HTX, từ đó thu hút thành viên tham gia HTX, phát huy thế mạnh của thành viên và của HTX đồng thời đảm bảo thực hiện đúng một trong những nguyên tắc cơ bản của Liên minh HTX quốc tế (ICA) là tính dân chủ trong quản lý, điều hành HTX. Thứ ba, nguyên tắc thành viên tham gia quản lý và kiểm soát Khi HTX lần đầu tiên được ra đời, người ta cho rằng thành viên của HTX sẽ giới hạn trong một loại thành viên. Trong quá trình phát triển HTX, nhu cầu mở rộng và liên kết giữa các thành viên HTX ngày càng đa dạng, phong phú, HTX phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh dựa trên cơ sở sự liên kết giữa các thành viên HTX. Từ đó, mô hình HTX có nhiều loại thành viên khác nhau cùng tham gia HTX ra đời (Multi Stakeholder Cooperatives - MSC) và phát triển thành công tại một số quốc gia. Điển hình như HTX y tế Espriu (Tây Ban Nha) có 02 loại thành viên gồm bác sĩ và bệnh nhân; HTX bán lẻ Eroski (Tây Ban Nha) có 02 loại thành viên gồm người tiêu dùng và người lao động trong HTX hoặc HTX iCoop (Hàn Quốc) có 02 loại thành viên gồm người tiêu dùng và nông dân. Thành viên của các HTX xã hội Ý bao gồm thành viên là công nhân, tình nguyện viên, các tổ chức phi lợi nhuận và người sử dụng dịch vụ. Khi trong HTX có nhiều loại thành viên khác nhau cùng tham gia HTX, yêu cầu quan trọng nhất đảm bảo cho HTX phát triển là phải đảm bảo cho các nhóm thành viên khác nhau cùng tham gia quản lý HTX, đảm bảo quyền lợi giữa các nhóm thành viên được công bằng và tất cả thông tin về hoạt động của HTX phải công khai minh bạch trước tất cả thành viên. Quản trị của HTX phải đáp ứng các mục tiêu của HTX, bảo vệ quyền lợi của thành viên và bảo đảm sự kiểm soát của thành viên đối với hoạt động của HTX trên cơ sở các nguyên tắc của HTX. Nhận xét về quản trị HTX, tác giả John Birshall cho rằng: “Quản trị HTX rất đa dạng vì nó phản ánh quá trình phát triển phong trào hợp tác kết hợp với các môi trường pháp lý khác nhau, tiêu chuẩn ngành trong các lĩnh vực mà HTX hoạt động, quy mô và loại thành viên, thời hạn hoạt động và sự phát triển. Quản trị HTX phải đảm bảo cho tất cả thành viên cùng nhau tham gia quản lý HTX một cách dân chủ trên cơ sở đảm bảo lợi ích của tất cả các bên liên quan” Trường hợp HTX phát triển đến một mức độ nhất định, tập hợp được nhiều loại thành viên khác nhau cùng tham gia HTX thì hoạt động quản trị HTX phải tạo điều kiện cho đại diện của tất cả các nhóm loại thành viên khác nhau cùng tham gia quản lý HTX nhằm đảm bảo lợi ích cân bằng giữa các nhóm thành viên khác nhau trong HTX và phát huy hiệu quả hợp tác của HTX. HĐQT HTX có trách nhiệm duy trì hoạt động tốt để tổ chức và quản lý công việc của HTX. HĐQT phải làm việc cùng nhau hiệu quả trong lãnh đạo và ra quyết định. HĐQT trao quyền cho GĐ/TGĐ thực hiện công việc hiệu quả, có phân công cụ thể và có kiểm tra theo dõi. HĐQT thực hiện giám sát hoạt động HTX và tự đánh giá hiệu quả hoạt động của HĐQT và GĐ/TGĐ. Được thành viên lựa chọn và bầu cử thông qua ĐHTV, BKS/KSV HTX phải hoàn thành nhiệm vụ giám sát, kiểm soát do thành viên ủy thác trên cơ sở tính chịu trách nhiệm, phân công phối hợp và kiểm soát hoạt động HTX. HTX được thành lập và hoạt động vì lợi ích chung của thành viên và được thành viên quản lý một cách dân chủ. Nguyên tắc quản trị HTX phải đảm bảo lợi ích của tất cả thành viên; đảm bảo dân chủ, công khai minh bạch; đảm bảo cho thành viên tham gia quản lý và kiểm soát hoạt động HTX trong khi nguyên tắc quản trị công ty theo OECD bao gồm đảm bảo cơ sở cho một khuôn khổ quản trị công ty hiệu quả; quyền của cổ đông, đối xử công bằng với cổ đông và các chức năng sở hữu cơ bản; các nhà đầu tư tổ chức, thị trường chứng khoán và các tổ chức trung gian khác; vai trò của các bên có quyền lợi liên quan trong quản trị công ty; công bố thông tin và tính minh bạch; và trách nhiệm của hội đồng quản trị . Điểm giống nhau giữa nguyên tắc quản trị HTX và nguyên tắc quản trị công ty là yêu cầu công khai minh bạch trong quản trị tổ chức kinh tế. Theo: Trương Thế MinhLink: Tại đây