Khái niệm, đặc điểm nghĩa vụ của người quản lý hợp tác xã

4.1.1. Khái niệm, đặc điểm nghĩa vụ của người quản lý hợp tác xã Quản lý HTX được hiểu là quá trình bộ máy quản lý HTX đặt ra các mục tiêu và kế hoạch và thực hiện các mục tiêu kế hoạch đã đề ra thông qua các hành vi ra quyết định của bộ máy quản lý. Người có chức danh quản lý trong HTX sẽ là người nắm giữ một vị trí quản lý với tên gọi chức danh cụ thể, đi liền với vị trí là thẩm quyền ra các quyết định quản lý nhất định. Công việc chính của người lãnh đạo quản lý là ra các quyết định. Một quyết định đưa ra có thể là quyết định cá biệt hoặc ra quyết định trên cơ sở nghị quyết của ĐHTV hoặc HĐQT để thực hiện một hoặc một số giải pháp, phương án kinh doanh, để giải quyết một hoặc một số vấn đề quản lý cụ thể ví dụ như các quyết định về kế hoạch kinh doanh của HTX, quyết định bổ nhiệm. Các quyết định của những người có chức danh quản lý trong bộ máy quản lý của HTX có tính chất quan trọng vì ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động của HTX. Vì tầm quan trọng của quyết định do bộ máy quản lý ban hành nên tiêu chuẩn của người quản lý, nghĩa vụ và trách nhiệm của người quản lý so với những người khác trong HTX cũng yêu cầu khắt khe hơn. Trong HTX, người đại diện theo pháp luật của HTX cũng là người quản lý HTX, người đại diện theo pháp luật của HTX bao gồm người được HTX chỉ định theo điều lệ hoặc người có thẩm quyền đại diện theo pháp luật, người được Tòa án chỉ định trong quá trình tố tụng (Khoản 1 Điều 137 Bộ luật dân sự năm 2015). Như vậy, người đại diện theo pháp luật của HTX là người nhân danh HTX thực hiện một hoặc một số hành vi nhất định vì lợi ích của HTX. Người đại diện theo pháp luật của HTX là người có tư cách đại diện cho HTX theo quy định pháp luật và theo điều lệ của HTX, người đại diện theo pháp luật của HTX được xác lập thực hiện mọi giao dịch dân sự vì lợi ích của HTX. Ngoài ra, trong một số trường hợp HTX có người đại diện theo ủy quyền thực hiện một hoặc một số công việc của HTX. Người đại diện theo ủy quyền tuy không được pháp luật thừa nhận có tư cách đại diện theo pháp luật nhưng người này có quyền nhân danh HTX ra một số quyết định định trong phạm vi đại diện và giao dịch dân sự do người đại diện theo ủy quyền xác lập, thực hiện với người thứ ba phù hợp với phạm vi đại diện làm phát sinh quyền nghĩa vụ đối với người được đại diện, người đại diện có quyền xác lập thực hiện các hành vi cần thiết để đạt được mục đích của việc đại diện (Khoản 1, 2 điều 139 Bộ luật dân sự năm 2015). Thành viên HĐQT và GĐ có những vị trí rất quan trọng trong HTX cũng như trong doanh nghiệp nên pháp luật hầu hết các quốc gia đều quy định những người này là người quản lý. Những người quản lý trong HTX được chia thành hai nhóm: Nhóm một là những người quản lý đương nhiên theo quy định pháp luật HTXNhóm hai là những người quản lý khác theo quy định tại điều lệ HTX.Tùy theo quy mô, lĩnh vực hoạt động, đặc điểm của mỗi HTX mà điều lệ HTX quy định thêm những chức danh quản lý khác cho phù hợp như phó GĐ, phó TGĐ, kế toán trưởng. Những chức danh quản lý trong HTX đòi hỏi những người này này phải có những năng lực quản lý nhất định và phải có tư cách đạo đức nhất định. Để tuyển chọn được những người này, phải thực hiện theo quy trình ĐTHV hoặc HĐQT đề cử, bầu cử, trúng cử, bổ nhiệm thể hiện dưới hình thức quyết định bổ nhiệm những người này vào chức danh quản lý cụ thể. HTX là tổ chức kinh tế, do đó mang đầy đủ các đặc điểm, yêu cầu về quản trị tương tự doanh nghiệp. Luật HTX năm 2012 quy định HĐQT HTX là cơ quan quản lý HTX do hội nghị thành lập hoặc ĐHTV bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm theo thể thức bỏ phiếu kín. HĐQT gồm chủ tịch và thành viên, số lượng thành viên HĐQT do điều lệ quy định nhưng tối thiểu là 03 người, tối đa là 15 người (Khoản 1 Điều 35 Luật HTX năm 2012). HĐQT gồm một số người do các thành viên HTX bầu ra để thay mặt thành viên quản lý HTX. Một trong những nhiệm vụ của HĐQT là tổ chức thực hiện nghị quyết của ĐHTV và đánh giá kết quả hoạt động của HTX, đánh giá hiệu quả hoạt động của GĐ (TGĐ), phó GĐ (phó TGĐ), bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, thuê hoặc chấm dứt hợp đồng thuê GĐ (TGĐ) theo nghị quyết của ĐHTV, bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, thuê hoặc chấm dứt hợp đồng thuê phó GĐ (phó TGĐ) và các chức danh khác theo đề nghị của GĐ (TGĐ) nếu điều lệ không quy định khác (Khoảng 2, 8, 9, 10 Điều 36 Luật HTX năm 2012). GĐ (TGĐ) HTX là người điều hành hoạt động của HTX, có quyền hạn và nhiệm vụ tổ chức thực hiện phương án sản xuất, kinh doanh của HTX, thực hiện nghị quyết của ĐHTV, quyết định của HĐQT, ký kết hợp đồng nhân danh HTX theo ủy quyền của chủ tịch HĐQT, xây dựng phương án tổ chức bộ phận giúp việc, đơn vị trực thuộc của HTX, trình HĐQT quyết định, tuyển dụng lao động theo quyết định của HĐQT. Trường hợp GĐ (TGĐ) do HTX thuê thì ngoài việc thực hiện quyền hạn và nhiệm vụ quy định tại khoản 2 Điều 38 Luật HTX còn phải thực hiện quyền hạn và nhiệm vụ theo hợp đồng lao động và có thể được mời tham gia cuộc họp ĐHTV, HĐQT (Khoản 1 Điều 40 Luật HTX năm 2012). Để đảm bảo hiệu quả quản lý, đảm bảo yêu cầu khách quan trong công tác kiểm tra, giám sát; thành viên HĐQT HTX phải là thành viên HTX, không đồng thời là thành viên BKS hoặc KSV, kế toán trưởng, thủ quỹ của cùng HTX và không phải là cha, mẹ đẻ; cha, mẹ nuôi; vợ, chồng; con, con nuôi; anh, chị, em ruột của thành viên HĐQT, BKS, KSV và các điều kiện khác do điều lệ HTX quy định (Điều 38 Luật HTX năm 2012). Tuy Luật HTX năm 2012 không quy định NQL HTX là những đối tượng cụ thể nào nhưng căn cứ quy định về tổ chức quản lý HTX tại Luật HTX năm 2012 có thể khẳng định NQL HTX bao gồm thành viên HĐQT HTX và GĐ/TGĐ HTX và PGĐ/P.TGĐ. Luật các Tổ chức tín dụng năm 2010 định nghĩa: “Người quản lý tổ chức tín dụng bao gồm Chủ tịch, thành viên Hội đồng quản trị; Chủ tịch, thành viên Hội đồng thành viên; Tổng giám đốc (Giám đốc) và các chức danh quản lý khác theo quy định tại Điều lệ của tổ chức tín dụng” (Khoản 31 Điều 4 Luật các Tổ chức tín dụng năm 2010). Như vậy đối với Quỹ Tín dụng nhân dân, người quản lý bao gồm Chủ tịch HĐQT, thành viên HĐQT, GĐ và các chức danh quản lý khác theo quy định tại Điều lệ của Quỹ Tín dụng nhân dân. Từ những phân tích trên, NQL HTX được định nghĩa như sau: “Người quản lý HTX là người có thẩm quyền ra các quyết định quản lý, điều hành trong HTX được pháp luật và điều lệ thừa nhận bao gồm thành viên HĐQT, Chủ tịch HĐQT, GĐ/TGĐ và các cá nhân khác giữ các chức danh quản lý trong HTX”. Theo Từ điển tiếng Việt thì nghĩa vụ là “Việc mà pháp luật hay đạo đức bắt buộc phải làm đối với xã hội, đối với người khác” . Dưới góc độ pháp luật, “Nghĩa vụ là việc mà theo đó, một hoặc nhiều chủ thể (sau đây gọi chung là bên có nghĩa vụ) phải chuyển giao vật, chuyển giao quyền, trả tiền hoặc giấy tờ có giá, thực hiện công việc hoặc không được thực hiện công việc nhất định vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ thể khác (sau đây gọi chung là bên có quyền)” (Điều 274 Bộ Luật dân sự năm 2015). Michael C. Jensen và William H. Meckling quan niệm: “Công ty là một hình thức tồn tại của các thực thể pháp lý vô hình là mắt xích của các mối quan hệ hợp đồng. Quan hệ hợp đồng được hiểu là những mối quan hệ tương hỗ nhau trong công ty” . Vận dụng lý thuyết công ty vào quản trị nội bộ HTX, có thể xem mối quan hệ giữa NQL HTX với HTX và thành viên HTX là những mối quan hệ tương hỗ, trong đó các chủ thể phải thực hiện hoặc không thực hiện những hành vi nhất định vì lợi ích của nhau. NQL HTX phải thực hiện đúng và đầy đủ những công việc thuộc thẩm quyền vì lợi ích của HTX và lợi ích của thành viên HTX, đồng thời HTX phải thanh toán chi phí dưới hình thức lương, thù lao, tiền thưởng cho NQL HTX theo thỏa thuận. Căn cứ vào lý thuyết đại diện, có thể khẳng định rằng quan hệ giữa thành viên HTX với NQL HTX là quan hệ đại diện tương tự như trong công ty và cũng có khả năng xảy ra xung đột lợi ích giữa thành viên HTX với NQL HTX. Nhận xét về quan hệ giữa thành viên HTX và NQL HTX, tác giả Cook LC cho rằng: “Bất kỳ tổ chức nào, trong đó quyền sở hữu và quyền quản trị tách biệt nhau, ở một mức độ nào đó, sẽ gặp phải các vấn đề về quản trị tổ chức bởi vì mong muốn của chủ sở hữu (ví dụ Xã viên; ban quản trị, ban kiểm soát HTX) khác biệt với mong muốn, mục tiêu của nhà quản lý (ví dụ ban chủ nhiệm HTX). Các vấn đề do mâu thuẫn này càng trầm trọng hơn đối với các HTX bởi HTX có một điểm rất khác với các doanh nghiệp khác, đó là các xã viên bản thân cũng có sản xuất và buôn bán trên thị trường. Một mục tiêu quan trọng của HTX là phục vụ nhu cầu của xã viên, đem lại lợi ích tối đa cho xã viên. Do vậy, đối với những người sở hữu HTX (xã viên, ban quản trị HTX) lợi nhuận mà HTX có được nhiều khi không quan trọng bằng lợi ích mà HTX đem lại cho xã viên”.Quan hệ giữa NQL HTX với thành viên HTX là quan hệ đại diện, trong đó thành viên HTX ủy quyền cho NQL HTX đại diện thực hiện các giao dịch dân sự vì lợi ích của thành viên HTX. Do đó, NQL HTX phải thực hiện hoặc không thực hiện những hành vi nhất định vì lợi ích của thành viên HTX. Theo lý thuyết đại diện, NQL HTX có khả năng tối đa hóa lợi ích của mình thay vì lợi ích của HTX; NQL HTX trong phạm vi thẩm quyền của mình ra các quyết định ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của HTX, thậm chí gây thiệt hại cho HTX dẫn đến hậu quả là những quyền và lợi ích hợp pháp của HTX bị thiệt hại và có khả năng HTX phải chịu trách nhiệm pháp lý đối với bên thứ ba do những hành vi của NQL HTX gây ra. Vì vậy, pháp luật HTX phải có những quy định mà NQL HTX phải tuân theo trong quá trình thực hiện nhiệm vụ đại diện nhằm đảm bảo lợi ích tốt nhất cho HTX và thành viên HTX. Những quy định này được chuẩn hóa thành các nghĩa vụ của NQL HTX thể hiện qua các chuẩn mực đạo đức, nguyên tắc quản trị chung, nội dung điều lệ HTX, luật HTX. Căn cứ điều 274 Bộ Luật dân sự năm 2015 thì khái niệm nghĩa vụ dân sự là việc mà theo đó, một hoặc nhiều chủ thể (sau đây gọi chung là bên có nghĩa vụ) phải chuyển giao vật, chuyển giao quyền, trả tiền hoặc giấy tờ có giá, thực hiện công việc hoặc không được thực hiện công việc nhất định vì lợi ích của một hoặc nhiều chủ thể khác (sau đây gọi chung là bên có quyền). Từ các phân tích trên, khái niệm nghĩa vụ của NQL HTX như sau: “Nghĩa vụ của NQL HTX là những việc mà NQL HTX phải thực hiện vì lợi ích của HTX và thành viên HTX”. Nghĩa vụ của người quản lý hợp tác xã mang những đặc điểm sau: Thứ nhất, chủ thể của nghĩa vụ phải là NQL HTX NQL HTX là những người được đề cử, ứng cử, trúng cử và được bổ nhiệm hoặc là người được HTX thuê theo hợp đồng lao động để thực hiện những công việc mang tính chất điều hành, quản lý HTX. NQL HTX được công nhận thông qua luật HTX, điều lệ HTX hoặc hợp đồng lao động. Những quyết định do NQL HTX ban hành hoặc thực hiện trong quá trình quản lý, điều hành HTX mang tính chất đại diện cho HTX, từ đó phát sinh các quyền và nghĩa vụ của HTX đối với bên thứ ba. Do đó, nghĩa vụ người quản lý hợp tác xã chỉ phát sinh khi NQL HTX thực hiện nhiệm vụ với tư cách đại diện cho HTX. Các hành vi của NQL HTX thực hiện không có tính chất đại diện cho HTX không chịu ràng buộc bởi nghĩa vụ của người quản lý HTX. Thứ hai, nghĩa vụ người quản lý hợp tác xã là những xử sự vì lợi ích của HTX và thành viên HTX Những hành vi của NQL HTX khi thực hiện nhiệm vụ đại diện cho HTX có thể gây ra những thiệt hại cho HTX và thành viên HTX nên khi thực hiện nhiệm vụ, NQL HTX phải có những xử sự phù hợp nhằm đảm bảo lợi ích hợp pháp tốt nhất cho HTX và thành viên HTX. Thứ ba, nghĩa vụ người quản lý hợp tác xã là những xử sự mang tính bắt buộc Khi thực hiện nhiệm vụ của mình, nhằm đảm bảo lợi ích của HTX và thành viên HTX, NQL HTX bắt buộc phải tuân theo những quy tắc xử sự được quy định trong luật HTX hoặc điều lệ HTX. 4.1.2. Nội dung nghĩa vụ của người quản lý HTX Căn cứ khái niệm, đặc điểm nghĩa vụ của NQL HTX, nội dung nghĩa vụ của người quản lý HTX bao gồm (i) Nghĩa vụ phải thực hiện các quyền và nghĩa vụ được giao đúng quy định pháp luật, điều lệ HTX, nghị quyết của ĐHTV, nghị quyết HĐQT; (ii) Nghĩa vụ cẩn trọng, trung thực; (iii) Nghĩa vụ phải trung thành với lợi ích của HTX và thành viên HTX; không sử dụng thông tin, bí quyết, cơ hội kinh doanh của HTX, không lạm dụng địa vị, chức vụ và sử dụng tài sản của HTX để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân khác. Thứ nhất, nghĩa vụ phải thực hiện các quyền và nghĩa vụ được giao đúng quy định pháp luật, điều lệ HTX, nghị quyết của ĐHTV, nghị quyết HĐQT Toàn bộ vốn, tài sản, phương án kinh doanh của HTX sẽ do các thành viên HTX giao cho NQL thực hiện. Tác giả Bùi Xuân Hải cho rằng: “Theo học thuyết về đại diện, quan hệ giữa các cổ đông và NQL công ty được hiểu như là quan hệ đại diện – hay quan hệ ủy thác. Mối quan hệ này được coi như là quan hệ hợp đồng mà theo đó các cổ đông (những người chủ - principals), bổ nhiệm, chỉ định người khác, NQL công ty (người thụ ủy - agents), để thực hiện việc quản lý công ty cho họ mà trong đó bao gồm cả việc trao thẩm quyền để ra quyết định định đoạt tài sản của công ty. Theo luật về công ty ở khắp nơi trên thế giới, các cổ đông (đại hội đồng cổ đông) sẽ có quyền chọn lựa để bầu, bổ nhiệm các vị trí quản lý quan trọng của công ty. Những người được bầu, bổ nhiệm như HĐQT hay TGĐ (GĐ điều hành), sẽ được trao thẩm quyền ra các quyết định nhất định (theo qui định trong điều lệ công ty) để hành động cho và vì công ty, cũng như định đoạt tài sản của công ty. Lý thuyết về đại diện cho rằng, nếu cả hai bên trong mối quan hệ này (cổ đông và NQL công ty) đều muốn tối đa hóa lợi ích của mình, thì có cơ sở để tin rằng NQL công ty sẽ không luôn luôn hành động vì lợi ích tốt nhất cho người chủ, tức các cổ đông và công ty. Với vị trí của mình, NQL công ty được cho là luôn có xu hướng tư lợi và không đủ siêng năng, mẫn cán, và có thể tìm kiếm các lợi ích cá nhân cho mình hay người thứ ba của mình chứ không phải cho công ty. Các đặc tính tự nhiên của quan hệ đại diện dẫn đến giả thiết rằng, các cổ đông cần thường xuyên giám sát hoạt động của NQL công ty nhằm đảm bảo lợi ích của mình. Học thuyết về đại diện nhấn mạnh rằng, các cổ đông cần phải sử dụng các cơ chế thích hợp để có thể hạn chế sự phân hóa lợi ích giữa cổ đông và NQL công ty, bằng cách (i) thiết lập những cơ chế đãi ngộ (compensation mechanisms) thích hợp cho các nhà quản trị, và (ii) thiết lập cơ chế giám sát (supervisory mechanisms) hiệu quả để hạn chế những hành vi không bình thường, tư lợi của NQL công ty” .HĐQT là những người do thành viên HTX bầu ra để đại diện cho mình trong việc quản lý HTX, do đó HĐQT cũng là cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn của thành viên. Theo Jensen, Meckling: “Lý thuyết đại diện được định nghĩa là một hợp đồng theo đó chủ sở hữu/cổ đông giao cho người khác quản lý về quyền ra quyết định của mình. Cổ đông là những người thuê đại diện để điều hành hoạt động kinh doanh nhằm sinh lời dựa trên số tài sản mà chủ sở hữu đã góp vốn” . Cổ đông theo lý thuyết này luôn kỳ vọng đại diện của họ sẽ hành động và đưa ra quyết định phù hợp với lợi ích cổ đông, nhưng ngược lại phía đại diện không hoàn toàn có động cơ phù hợp để hành động vì lợi ích lớn nhất của cổ đông/chủ sở hữu. Tác giả Lê Quang Cảnh nhận định: “Đây là một lý thuyết có quan điểm không lạc quan đối với hành vi của bên được thuê làm quản lý. Thêm vào đó, việc giả định rằng con người là tư lợi, ích kỷ, hoạt động chỉ vì mục đích của chính bản thân họ cũng là phỏng đoán đáng ngờ” Khác với lý thuyết đại diện, lý thuyết người quản gia của Donaldson và Davis (1991) không tập trung vào tính lợi ích cá nhân riêng biệt của các bên tham gia vào quá trình quản trị mà tập trung vào chức năng, quyền hạn của ban điều hành với tư cách là “một quản gia” mà mục tiêu của họ là một phần của mục tiêu tổ chức . Lý thuyết người quản gia khẳng định vị trí, trách nhiệm thành viên HĐQT gắn với trách nhiệm pháp lý. Theo lý thuyết này, lợi ích và trách nhiệm của thành viên HĐQT không mâu thuẫn nhau mà thành viên HĐQT luôn hành động tối đa hóa trách nhiệm và không theo đuổi đến cùng lợi ích của chính họ mà theo đuổi lợi ích của cổ đông đã bầu chọn họ. Cổ đông công ty bầu ra thành viên HĐQT thông qua Đại hội đồng cổ đông và HĐQT bổ nhiệm hoặc thuê GĐ/TGĐ điều hành công ty. Trên thực tế, cổ đông không trực tiếp điều hành công ty mà chỉ thể hiện ý chí của mình chủ yếu qua cuộc họp Đại hội đồng cổ đông thường niên hoặc bất thường. Trong công tác quản lý và điều hành công ty, HĐQT và GĐ/TGĐ sẽ có cơ hội có được những thông tin về kinh doanh của công ty mà nếu họ lợi dụng những thông tin kinh doanh có được để tư lợi thì cổ đông cũng khó nắm bắt được. Hay nói cách khác, giữa HĐQT, GĐ/TGĐ và cổ đông xuất hiện những thông tin bất cân xứng. Xem xét dưới góc độ lý thuyết đại diện, người quản lý trong công ty và người quản lý trong HTX đều là người được cổ đông công ty/thành viên HTX đề cử để đại diện cho cổ đông/thành viên quản lý công ty/HTX, và do đó người quản lý phải có những tiêu chuẩn, nghĩa vụ và trách nhiệm nhất định. Liên quan đến nghĩa vụ của người quản lý HTX, Luật HTX Thái Lan quy định: “Một người có các đặc điểm sau sẽ không đủ tư cách để trở thành thành viên của HĐQT hoặc người quản lý: từng là bản án cuối cùng của án tù đối với hình phạt liên quan đến sự không trung thực đối với tài sản;đã từng bị trục xuất hoặc miễn nhiệm khỏi dịch vụ của chính phủ, chính phủ hoặc các tổ chức tư nhân, vì sự không trung thực trong thực hiện nhiệm vụ của mình;đã từng bị bãi nhiệm, hoặc bị bãi nhiệm trong các phán quyết cuối cùng theo mục 22 (4), từ văn phòng của một thành viên trong ban giám đốc của một hợp tác xã;đã bị bãi nhiệm khỏi một thành viên của HĐQT bởi một cuộc họp chung của một HTX vì sự không trung thực trong thực hiện nhiệm vụ của mình.Luật HTX Nông nghiệp Trung Quốc quy định: “NQL phải chịu trách nhiệm sản xuất và vận hành HTX theo quy định trong điều lệ hoặc theo ủy quyền của tổng giám đốc hoặc ban giám đốc. TGĐ/GĐ hoặc NQL của HTX không được chiếm đoạt trái phép, chiếm dụng hoặc chia sẻ trái phép tài sản của HTX; vi phạm các quy định của điều lệ hoặc nghị quyết của ĐHTV, cho người khác vay tiền của HTX hoặc bảo lãnh cho người khác bằng tài sản của HTX; tự mình sở hữu các khoản hoa hồng được tính cho các giao dịch được thực hiện giữa người khác với HTX; tham gia vào các hoạt động khác gây nguy hiểm cho lợi ích kinh tế của HTX. Bất kỳ thu nhập nào của TGĐ/GĐ hoặc NQL vi phạm sẽ thuộc về HTX; nếu có bất kỳ tổn thất nào gây ra cho HTX phải chịu trách nhiệm bồi thường. TGĐ hoặc GĐ của HTX nông nghiệp sẽ không đồng thời giữ TGĐ/GĐ, giám sát hoặc quản lý trong một HTX nông nghiệp khác có cùng tính chất kinh doanh với HTX” Tác giả Kathryn Sodo cho rằng: “Để hạn chế thành viên HĐQT, GĐ/TGĐ tư lợi dựa trên việc khai thác thông tin, tài sản của công ty, pháp luật công ty các quốc gia quy định về trách nhiệm, nghĩa vụ của thành viên HĐQT, GĐ/TGĐ (gọi chung là người quản lý công ty). Thành viên HĐQT HTX có cùng nhiệm vụ và  trách nhiệm như thành viên HĐQT của bất kỳ doanh nghiệp khác” . Nghĩa vụ chấp hành pháp luật, điều lệ và nghị quyết của ĐHTV và HĐQT là nghĩa vụ bắt buộc đối với NQL HTX.   Hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX bắt buộc phải thực hiện đúng quy định pháp luật. NQL HTX với tư cách đại diện cho HTX nếu không tìm hiểu kỹ hoặc hành động vi phạm pháp luật trong quản lý, điều hành HTX sẽ dẫn đến hậu quả HTX bị áp dụng các chế tài tương ứng, gây ra những thiệt hại, bất lợi cho HTX cũng chính là thiệt hại cho thành viên HTX. Điều lệ HTX và nghị quyết của ĐHTV có giá trị cao nhất trong HTX, nội dung điều lệ HTX nhằm quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của thành viên và NQL HTX; nội dung nghị quyết của ĐHTV liên quan trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX. Do đó, NQL HTX ngoài việc chấp hành pháp luật còn phải chấp hành điều lệ và nghị quyết của ĐHTV. Trường hợp NQL HTX không thực hiện đúng pháp luật, điều lệ HTX và nghị quyết của ĐHTV có khả năng dẫn đến HTX bị thiệt hại, cũng chính là thành viên HTX bị thiệt hại. Ngoài ra, GĐ là người điều hành HTX còn phải chấp hành các nghị quyết của HĐQT trong quá trình thực hiện nhiệm vụ điều hành HTX. Nghĩa vụ chấp hành pháp luật, điều lệ và nghị quyết của ĐHTV và HĐQT là nghĩa vụ bắt buộc đối với NQL HTX. Thứ hai, nghĩa vụ cẩn trọng, trung thực Theo từ điển tiếng Việt, cẩn trọng là “Coi trọng mà có ý thức cẩn thận đối với việc gì” và cẩn thận là “Có ý thức tránh sơ suất, đề phòng những điều không hay có thể xảy ra”. Do đó, trong quản lý điều hành HTX, NQL HTX phải ý thức được tầm quan trọng của những nhiệm vụ được giao, mà khi NQL HTX thực hiện nhiệm vụ có thể gây ảnh hưởng có lợi hoặc bất lợi đến HTX và thành viên HTX. Xuất phát từ ý thức được tầm quan trọng của công việc quản lý, điều hành HTX, buộc NQL HTX khi thực hiện nhiệm vụ phải hết sức cẩn thận, có trách nhiệm và tận tâm. Khi ra quyết định, NQL HTX phải thận trọng, phải dự báo trước các hậu quả có thể xảy ra và phải thu thập đầy đủ thông tin cần có từ các nguồn tin đáng tin cậy một cách chính xác. Tác giả Paul Graf cho rằng: “Trong thực tiễn quản lý, điều hành HTX, NQL HTX có một số hành vi vi phạm nghĩa vụ cẩn trọng như:  “(i). NQL bỏ qua những đề xuất của cấp dưới đáng tin cậy có thể ngăn ngừa thiệt hại cho công ty; (ii). Đáng lẽ NQL có thể mua được một bộ phận lớn của thiết bị với giá rẻ hơn, nhưng đã không yêu cầu phòng vật tư tìm nguồn thiết bị trên toàn thế giới; (iii). Sản phẩm mới là một thất bại tài chính vì NQL đã phụ thuộc quá nhiều vào tiếp thị trong khi đó một nghiên cứu bổ sung có thể chỉ ra những khiếm khuyết của chiến lược; (iv) Công ty là nạn nhân của hành vi lừa đảo của người lao động, NQL tuyển dụng người lao động này đã không yêu cầu kiểm tra lý lịch tư pháp mà lại dựa vào sự bảo đảm của một đồng nghiệp hoặc lý lịch lao động” .Để hạn chế rủi ro, ngăn ngừa các thiệt hại có thể xảy ra trong quá trình quản lý điều hành HTX, HĐQT phải thường xuyên kiểm tra, giám sát GĐ trong việc điều hành HTX và chấp hành các nghị quyết của HĐQT. NQL HTX cũng phải xây dựng quy trình giám sát và kiểm soát rủi ro và vận hành có hiệu quả hệ thống hệ thống kiểm soát rủi ro. Tác giả Lyman P.Q. Johnson & David Millon cho rằng: “Không nghi ngờ gì khi nghĩa vụ này đòi hỏi người điều hành cao cấp có trách nhiệm thiết lập qui trình giám sát nội bộ phù hợp bao gồm hệ thống kiểm soát tài chính thích hợp nhằm phát hiện ra những sai sót hoặc tì vết trong hoạt động kế toán, cũng như hành vi tham ô các nguồn quĩ của công ty. Người điều hành cao cấp không thể mù quáng chấp nhận báo cáo tài chính từ cấp dưới mà không có cơ sở để tin tưởng vào báo cáo này. Người điều hành cao cấp có nghĩa vụ cẩn trọng một cách chắc chắn đến mức không thể bị chấm dứt khi người điều hành cao cấp chuyển nghĩa vụ này cho kiểm toán bên ngoài hoặc ban kiểm toán của HĐQT để xem xét tính chính xác của các báo cáo tài chính. Hơn nữa, người điều hành cao cấp cần bảo đảm sự tồn tại của hệ thống thông tin có khả năng phát hiện ra các hành vi vi phạm pháp luật”.Nguyên tắc thiện chí, trung thực là một trong những nguyên tắc nền tảng của các quan hệ dân sự. Tác giả Đỗ Minh Tuấn cho rằng: “Vì vậy NQL cũng phải “thiện chí, trung thực” với công ty trong mối quan hệ giữa công ty với NQL. Nói cách khác, “thiện chí, trung thực” là yếu tố không thể thiếu trong các ứng xử của NQL đối với công ty. Theo đó, “thiện chí, trung thực” đòi hỏi NQL phải thực hiện hành vi mà người này tin tưởng một cách hợp lý rằng hành vi vì lợi ích tốt nhất của công ty” .Với tư cách đại diện theo ủy quyền của thành viên HTX, NQL HTX phải trung thực khi thực hiện nhiệm vụ quản lý điều hành HTX vì lợi ích hợp pháp tốt nhất cho HTX và thành viên HTX. NQL HTX phải xác lập, thực hiện, chấm dút quyền, nghĩa vụ dân sự của mình một cách thiện chí, trung thực (khoản 3 điều Bộ Luật dân sự năm 2015). Trung thực theo từ điển tiếng Việt có nghĩa là “thẳng thắn và thành thật”. Trong thực hiện nhiệm vụ quản lý, điều hành HTX, NQL HTX phải thẳng thắn trình bày trước thành viên HTX, ĐHTV và HĐQT HTX về những điều trong khả năng hoặc ngoài khả năng thực hiện nhiệm vụ của mình đồng thời thẳng thắn thừa nhận các hạn chế, yếu kém, khuyết điểm của mình trong việc quản lý, điều hành HTX, không né tránh trách nhiệm, đổ lỗi cho hoàn cảnh khách quan hoặc đổ lỗi cho bên thứ ba. Nghĩa vụ cẩn trọng, trung thực của NQL HTX là một trong những nghĩa vụ quan trọng nhất của NQL HTX trong quản lý, điều hành HTX và trong việc đại diện cho thành viên HTX. Nghĩa vụ cẩn trọng, trung thực cũng là nghĩa vụ nền tảng cho những nghĩa vụ khác của NQL HTX như nghĩa vụ không lạm dụng địa vị, tài sản của HTX để tư lợi, nghĩa vụ không sử dụng cơ hội kinh doanh của HTX để tư lợi.  Thứ ba, nghĩa vụ phải trung thành với lợi ích của HTX và thành viên HTX; không sử dụng thông tin, bí quyết, cơ hội kinh doanh của HTX, không lạm dụng địa vị, chức vụ và sử dụng tài sản của HTX để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân khác Trung thành có nghĩa là “Trước sau một lòng, một dạ giữ trọn những tình cảm gắn bó, những điều đã cam kết đối với ai hay cái gì” . Dưới góc độ lý thuyết đại diện, NQL HTX được các thành viên HTX ủy quyền đại diện thực hiện các công việc quản lý, điều hành vì lợi ích của thành viên HTX; do đó, giữa NQL HTX và thành viên HTX hình thành hợp đồng đại diện, theo đó NQL HTX phải thực hiện những cam kết mà thành viên HTX đã tin tưởng, giao phó. Tác giả Đỗ Minh Tuấn cho rằng: “Nghĩa vụ trung thành là một nhóm các nghĩa vụ đề cập đến thái độ ứng xử của NQL trong trường hợp có xung đột lợi ích với công ty. Yêu cầu cốt lõi của nghĩa vụ trung thành là NQL phải bảo đảm lợi ích tốt nhất của công ty khi có xung đột lợi ích. Có thể thấy nội dung của nghĩa vụ trung thành bao gồm: (1) các xử sự mà NQL phải thực hiện khi xác lập giao dịch; (2) các xử sự mà NQL phải thực hiện đối với tài sản của công ty; (3) các xử sự mà NQL phải thực hiện đối với cơ hội của công ty; và (4) NQL có được phép cạnh tranh với công ty không”.Nghĩa vụ trung thành của NQL HTX bao gồm các nghĩa vụ không lạm dụng tài sản của công ty và nghĩa vụ không sử dụng thông tin, bí quyết, cơ hội kinh doanh của HTX để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân khác. (i) Nghĩa vụ không sử dụng thông tin bí quyết cơ hội kinh doanh của HTX để tư lợi và phục vụ lợi ích tổ chức cá nhân khác Cơ hội được hiểu là “Dịp thích đáng để thành công”. Cơ hội kinh doanh của HTX đã là những sự kiện, hoàn cảnh xảy ra mà khi HTX sử dụng các cơ hội này thì HTX đạt được những lợi ích nhất định. Trong quá trình hoạt động, HTX phải không ngừng tìm kiếm những cơ hội kinh doanh để đem lại lợi ích tốt nhất cho HTX và thành viên HTX. Người tìm kiếm các cơ hội kinh doanh cho HTX chính là NQL HTX và người nắm bắt được cơ hội kinh doanh của HTX và biến cơ hội kinh doanh thành lợi ích của HTX và thành viên HTX thông qua việc thực hiện một số hoạt động kinh doanh cụ thể cũng chính là NQL HTX. Theo lý thuyết đại diện, giữa NQL HTX và thành viên HTX xảy ra hiện tượng thông tin bất cân xứng, trong đó NQL HTX là người có khả năng biết được các thông tin, bí quyết, cơ hội kinh doanh của HTX so với thành viên HTX. Do NQL HTX hành động với tư cách đại diện cho thành viên HTX nên NQL HTX có nghĩa vụ không được sử dụng các thông tin, bí quyết, cơ hội kinh doanh mà mình có được trong quá trình quản lý, điều hành HTX đã để làm lợi ích cho mình hoặc đem lại lợi ích cho tổ chức, cá nhân khác thay vì đem lại lợi ích cho HTX và lợi ích cho thành viên HTX mà mình được các thành viên HTX tin tưởng chọn làm đại diện. Phân tích về nghĩa vụ không sử dụng thông tin bí quyết cơ hội kinh doanh của công ty, các tác giả Laura Hartman& Joseph Desjardins cho rằng: “Khi xảy ra xung đột lợi ích thì lợi ích của công ty phải được ưu tiên, thành viên HĐQT không được sử dụng thông tin có được từ vị trí công việc của mình để phục vụ lợi ích riêng, mà phải thực hiện công việc vì lợi ích tốt nhất của công ty” (ii)     Nghĩa vụ không lạm dụng địa vị, sử dụng tài sản của HTX để tư lợi và phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân khác NQL HTX là người được thành viên HTX tin tưởng cử ra làm đại diện cho lợi ích của thành viên HTX và được pháp luật HTX quy định có những quyền hạn nhất định để thực hiện công việc quản lý, điều hành HTX như các quyền sử dụng các quỹ của HTX, quyền sử dụng vốn của HTX, quyền chuyển nhượng, thanh lý, xử lý tài sản lưu động của HTX và các quyền sử dụng tài sản của HTX nhằm phục vụ hoạt động của HTX. Các tài sản của HTX được hình thành từ vốn góp của thành viên HTX và từ nguồn vốn tích lũy trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX; do đó, nghĩa vụ của NQL HTX không được lạm dụng quyền hạn của mình trong quá trình quản lý, điều hành HTX để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích tổ chức, cá nhân khác thay vì sử dụng quyền hạn được pháp luật quy định và thành viên HTX giao phó để đem lại lợi ích cho HTX và thành viên HTX. Theo: Trương Thế MinhLink: Tại đây