Giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về Cơ quan Cảnh sát điều tra

3.7. Giải pháp hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về Cơ quan Cảnh sát điều tra3.7.1. Những nguyên tắc cần quán triệt khi hoàn thiện pháp luật TTHS về Cơ quan Cảnh sát điều traViệc hoàn thiện pháp luật TTHS về Cơ quan CSĐT trong tình hình hiện nay là một đòi hỏi tất yếu khách quan. Tuy nhiên, việc hoàn thiện pháp luật nhằm điều chỉnh lại chức năng, nhiệm vụ hay kiện toàn, sửa đổi mô hình, tổ chức Cơ quan CSĐT cần phải được cân nhắc, tính toán một cách thấu đáo để vừa quán triệt những quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, đồng thời phải phù hợp với thực tiễn.Vấn đề đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp nói chung và Cơ quan CSĐT trong CAND nói riêng đã được đặt ra nhiều trong văn kiện của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết Hội nghị ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 8 Khóa VII, lần thứ 3 và thứ 7 Khóa VIII, Nghị quyết đại hội Đảng lần thứ IX, Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/1/2002 của Bộ Chính trị, trong đó việc đổi mới tổ chức của CQĐT đã được nhấn mạnh: “Sắp xếp lại CQĐT theo hướng gọn đầu mối, kết hợp chặt chẽ giữa trinh sát, điều tra ban đầu với hoạt động của CQĐT nhằm đảm bảo sự thống nhất trong phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm, bảo đảm quyền dân chủ và sự an toàn của công dân” và trong Kết luận số 92-KL/TW ngày 12 tháng 3 năm 2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 cũng quát triệt: “giữ nguyên hệ thống tổ chức các Cơ quan điều tra chuyên trách tại Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Viện kiểm sát quân sự trung ương như hiện nay và sắp xếp tinh gọn đầu mối trong từng cơ quan”. Chính vì vậy, việc hoàn thiện pháp luật TTHS về Cơ quan CSĐT trong thời gian tới cần quán triệt một số nguyên tắc sau:Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống pháp luật TTHS về Cơ quan CSĐT phải quán triệt đầy đủ, đúng đắn quan điểm, chủ trương cải cách tư pháp thể hiện trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp, bao gồm: Nghị quyết số 08- NQ/TW ngày 02/1/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới; Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020; Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020; Kết luận số 79-KL/TW ngày 28/7/2010 về đề án tổ chức và hoạt động của TA, VKS và CQĐT; Kết luận số 92-KL/TW ngày 12 tháng 3 năm 2014 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ Chính trị khóa IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020.Thứ hai, hoàn thiện hệ thống pháp luật về Cơ quan CSĐT phải trên cơ sở thực tiễn, không được chủ quan, áp đặt, suy diễn; tiếp tục kế thừa những quy định đang phát huy tác dụng tích cực trong đấu tranh phòng chống tội phạm ở nước ta; khắc phục một cách căn bản những bất cập nảy sinh trong quá trình áp dụng pháp luật. Những sửa đổi, hoàn thiện pháp luật TTHS về Cơ quan CSĐT phải đáp ứng yêu cầu góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam; đảm bảo tránh oan sai trong hoạt động điều tra, phát huy các quyền cơ bản của công dân và tất cả các hành vi phạm tội đều bị xử lý trước pháp luật [111,tr.30].Thứ ba, quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật về Cơ quan CSĐT phải tránh sự xáo trộn nhiều về mô hình, tổ chức, con người; đề cao tính ổn định trong bộ máy và hoạt động. Bất kỳ mô hình tổ chức nào cũng cũng có hai mặt: ưu điểm và hạn chế. Chính vì vậy, quá trình hoàn thiện pháp luật tố tụng về Cơ quan CSĐT cần giữ lại những mặt tích cực hiện có, khắc phục những hạn chế, khiếm khuyết. Theo đó, cần tập trung vào những hạn chế lớn để điều chỉnh lại cho phù hợp, không nên thay đổi hoàn toàn cũng như điều chỉnh quá lớn sẽ gây xáo trộn, ảnh hưởng đến tính ổn định, liên tục trong phòng chống tội phạm của cơ quan này.Thứ tư, hoàn thiện hệ thống pháp luật về Cơ quan CSĐT phải phân định được rõ quyền và nghĩa vụ của các chủ thể như Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan CSĐT và ĐTV. Bên cạnh đó, cần phân định rõ thẩm quyền quản lý hành chính với trách nhiệm, quyền hạn tư pháp của Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan CSĐT. Đồng thời, cần nghiên cứu, xem xét việc tăng quyền năng và trách nhiệm của ĐTV một cách hợp lý trong quá trình điều tra vụ án hình sự.Thứ năm, hoàn thiện hệ thống pháp luật TTHS về Cơ quan CSĐT phải làm sao để hoạt động trinh sát luôn gắn kết với hoạt động tố tụng, không được tách rời trong cùng một đơn vị. Trong Cơ quan CSĐT hiện nay, không thể thiếu được sự kết hợp của hai lực lượng trinh sát và điều tra. Mặt khác sự gắn kết của hai lực lượng này sẽ giúp tận dụng được nguồn nhân lực là trinh sát viên khi biên chế cho lực lượng ĐTV rất eo hẹp. Đây chính là ưu điểm của mô hình hiện nay cần phát huy.Thứ sáu, sự hoàn thiện pháp luật tố tụng và hoạt động của Cơ quan CSĐT phải có sự lưu ý đặc biệt đến Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện. Vì hiện nay với chủ trương tăng thẩm quyền điều tra thì khối lượng công việc điều tra tập trung lớn ở Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện (chiếm khoảng 80% tổng số án khởi tố điều tra trong một năm của Cơ quan CSĐT)[13]. Sự điều chỉnh về tổ chức, chức năng, thẩm quyền phải kết hợp song song với tăng cường về con người và các điều kiện khác nếu không sẽ hạn chế tác dụng của sự điều chỉnh.3.7.2. Các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật TTHS về Cơ quan Cảnh sát điều traGiải pháp hoàn thiện pháp luật TTHS về mô hình tổ chức của Cơ quan Cảnh sát điều tra.Trên cơ sở những hạn chế, bất cập của pháp luật TTHS mà chúng tôi đã chỉ ra trong Chương 2, nghiên cứu sinh mạnh dạn đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật TTHS về mô hình tổ chức của Cơ quan CSĐT như sau:Một là, các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta luôn khẳng định tính chất quan trọng của công tác đấu tranh phòng chống các loại tội phạm tham nhũng. Chính vì lý do đó mà Bộ Công an đã tham mưu cho Nhà nước để thành lập riêng một lực lượng chuyên trách điều tra tội phạm về tham nhũng ở Cơ quan CSĐT Bộ Công an. Tuy nhiên, quán triệt tinh thần chỉ đạo trong Kết luận số 92-KL/TW ngày 12 tháng 3 năm 2014 của Bộ Chính trị: “giữ nguyên hệ thống tổ chức các Cơ quan điều tra chuyên trách tại Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Viện kiểm sát quân sự trung ương như hiện nay và sắp xếp tinh gọn đầu mối trong từng cơ quan”. Mặt khác, như đã phân tích trong phần thực trạng và những hạn chế, bất cập thì hàng năm số vụ án tham nhũng bị phát hiện, điều tra rất ít so với các loại tội phạm khác. Do đó, để đảm bảo nguyên tắc tinh gọn đầu mối thì ở Cơ quan CSĐT BCA nên sáp nhập lực lượng CSĐT tội phạm về tham nhũng vào lực lượng CSĐT tội phạm về kinh tế như ở Cơ quan CSĐT Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Mặt khác, cần đổi tên gọi của 2 lực lượng: Văn phòng Cơ quan CSĐT và CSĐT tội phạm về TTQLKT & CV thành Cục/Phòng quản lý, kiểm tra, hướng dẫn điều tra và Cục/Phòng/Đội CSĐT tội phạm về kinh tế và tham nhũng.Hai là, chính sách hình sự của Nhà nước ta là lấy phòng ngừa là chính, nên hoạt động của Cơ quan CSĐT cần trú trọng công tác phòng ngừa tội phạm. Tuy nhiên, như trong phần thực trạng đã phân tích, với mô hình tổ chức hiện nay, Cơ quan CSĐT có dấu hiệu buông lỏng công tác nghiệp vụ cơ bản (phòng ngừa) do phải tập trung lực lượng trinh sát vào việc điều tra, giải quyết các vụ việc có dấu hiệu hình sự. Để khắc phục điều này, theo chúng tôi cần điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ trong Cơ quan CSĐT các cấp như sau:Đối với Cơ quan CSĐT Bộ Công an: Quy định Văn phòng Cơ quan CSĐT Bộ Công an có nhiệm vụ, quyền hạn tiếp nhận điều tra một số vụ án đã rõ đối tượng thuộc thẩm quyền điều tra của Cơ quan CSĐT Bộ Công an, đặc biệt là những vụ án thuộc thẩm quyền điều tra của lực lượng CSĐT tội phạm về TTXH để giảm tải cho các Cục điều tra. Bên cạnh đó, các Cục CSĐT (TTXH, kinh tế và tham nhũng, ma túy) tập trung làm công tác nghiệp vụ cơ bản, điều tra trinh sát và điều tra tố tụng theo thẩm quyền được giao.Đối với Cơ quan CSĐT Công an cấp tỉnh: Quy định Văn phòng Cơ quan CSĐT có nhiệm vụ, quyền hạn tiếp nhận, điều tra một số vụ án đã rõ đối tượng và một số vụ án thuộc thẩm quyền điều tra của Phòng CSĐT tội phạm về TTXH để giảm tải cho đơn vị này. Đồng thời, các Phòng CSĐT thuộc Cơ quan CSĐT Công an cấp tỉnh tập trung vào công tác nghiệp vụ cơ bản, phòng ngừa tội phạm; chỉ điều tra tố tụng đối với những vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp do đơn vị trực tiếp xác lập, đấu tranh trinh sát và điều tra tố tụng.Đối với Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện: mô hình Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện bao gồm: Đội điều tra tổng hợp, Đội CSĐT tội phạm về TTXH, Đội CSĐT tội phạm về kinh tế và tham nhũng, Đội CSĐT tội phạm về ma túy. Tuy nhiên, nên giao Bộ trưởng BCA căn cứ vào tình hình thực tế trên các mặt: tội phạm, cơ sở vật chất, số lượng cán bộ điều tra và ĐTV…để quyết định số lượng các Đội thuộc Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện cho phù hợp. Cần duy trì hoặc tái lập Đội điều tra tổng hợp nhằm tiếp nhận điều tra các vụ án đã rõ đối tượng nhằm giảm tải cho các đội điều tra. Các đội CSĐT của Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện phải tập trung làm tốt công tác nghiệp vụ cơ bản, đấu tranh trinh sát để chủ động phòng ngừa tội phạm trên địa bàn.Ba là, cần chỉnh sửa lại chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng Cơ quan CSĐT (Cơ quan quản lý, kiểm tra, hướng dẫn điều tra như đã đề xuất) theo hướng tham mưu, giúp việc đắc lực cho Thủ trưởng Cơ quan CSĐT các cấp trong việc quản lý Cơ quan CSĐT cấp mình. Mặt khác, cần quy định rõ ràng cơ chế trao đổi thông tin, hỗ trợ lẫn nhau giữa các lực lượng điều tra trong cùng một Cơ quan CSĐT dưới sự chỉ đạo tập trung, thống nhất của Thủ trưởng Cơ quan CSĐT nhằm tránh biểu hiện hoạt động “độc lập”, ít có sự phối kết hợp, trao đổi thông tin trong quá trình thực thi nhiệm vụ.Theo: Vũ Duy CôngLink luận án:  Tại đây