Thực trạng pháp luật về mua lại, sáp nhập ngân hàng thương mại

3.1.  Thực trạng pháp luật về mua lại, sáp nhập ngân hàng thương mại3.1.1. Một số quy định chung điều chỉnh hoạt động mua lại, sáp nhậpKhung pháp lý liên quan đến hoạt động mua lại, sáp nhập ở Việt Nam được quy định tại nhiều văn bản luật khác nhau như: Bộ luật dân sự, Luật doanh nghiệp, Luật đầu tư, Luật cạnh tranh, Luật chứng khoán, Luật sở hữu trí tuệ, Luật thuế, Luật kế toán, Bộ Luật lao động, Luật đất đai, Luật NHNN, Luật các TCTD... Bên cạnh hệ thống các quy định pháp luật Việt Nam, hoạt động mua lại, sáp nhập phải tuân theo các thoả thuận, hiệp ước song phương và đa phương như các cam kết của Việt Nam gia nhập WTO, các quy định trong Hiệp định thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ, các Hiệp định ASEAN... Mỗi văn bản luật trên chi phối hay điều chỉnh các vấn đề khác nhau liên quan đến hoạt động mua lại, sáp nhập.* Bộ luật dân sựBộ luật dân sự năm 2005 (BLDS (2005)) đặt ra cơ sở pháp lý quan trọng cho việc tổ chức lại doanh nghiệp, bao gồm hợp nhất, sáp nhập, chia, tách hoặc chuyển đổi doanh nghiệp. Vấn đề sáp nhập pháp nhân được quy định tại Điều 95 của Bộ luật. Theo đó, một pháp nhân có thể sáp nhập vào một pháp nhân khác cùng loại theo quy định của điều lệ, theo thỏa thuận giữa các pháp nhân hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Sau khi sáp nhập, pháp nhân bị sáp nhập chấm dứt hoạt động, đồng thời các quyền và nghĩa vụ dân sự được chuyển giao cho pháp nhân nhận sáp nhập. Theo quy định trên, việc sáp nhập có thể diễn ra theo thỏa thuận của các bên tham gia sáp nhập để thực hiện chiến lược, mục tiêu kinh doanh của các bên hoặc theo quyết định hành chính mang tính bắt buộc của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.BLDS (2005) đặt ra nhiều quy định để điều chỉnh liên quan đến hoạt động mua lại, sáp nhập, đó là: Quy định quyền tự do kinh doanh của cá nhân được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ (Điều 50) liên quan đến nguyên tắc tự nguyện khi tiến hành mua lại, sáp nhập, theo đó các bên sẽ dựa trên quyền và nguyên tắc này thực hiện mua lại, sáp nhập; quy định về quyền sở hữu trí tuệ (Phần thứ sáu. Quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ) liên quan đến nội dung, chuyển giao, sở hữu quyền sở hữu trí tuệ khi thực hiện mua lại, sáp nhập; quy định về chế định hợp đồng (Mục 7. Hợp đồng dân sự) chủ yếu điều chỉnh mua lại, sáp nhập dưới khía cạnh hợp đồng giữa các bên, theo đó hợp đồng mua lại, sáp nhập phải tuân thủ và không trái với những nguyên tắc, quy định chung mà Bộ luật đã quy định; quy định về hệ quả pháp lý khi sáp nhập pháp nhân (khoản 2, Điều 95 và Điều 99); quy định về xác lập, chấm dứt quyền sở hữu (Chương XIV. Xác lập, chấm dứt quyền sở hữu) liên quan đến việc xác lập, chấm dứt quyền sở hữu khi thực hiện mua lại, sáp nhập, theo đó căn cứ vào các quy định này các bên mua lại, sáp nhập sẽ chuyển giao tài sản, quyền và nghĩa vụ của các bên.Bộ luật dân sự (ban hành năm 2015, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2017) quy định về sáp nhập pháp nhân, theo đó một pháp nhân có thể được sáp nhập vào một pháp nhân khác. Sau khi sáp nhập, pháp nhân được sáp nhập chấm dứt tồn tại, quyền và nghĩa vụ dân sự của pháp nhân được chuyển giao cho pháp nhân nhận sáp nhập (Điều 89). Việc chuyển đổi pháp nhân được quy định rằng pháp nhân có thể được chuyển đổi hình thức thành pháp nhân khác; sau khi chuyển đổi hình thức, pháp nhân được chuyển đổi chấm dứt tồn tại kể từ thời điểm pháp nhân chuyển đổi được thành lập; pháp nhân chuyển đổi kế thừa quyền, nghĩa vụ dân sự của pháp nhân được chuyển đổi (Điều 92). Bộ luật quy định về thời hiệu theo nguyên tắc: cá nhân, pháp nhân phải yêu cầu tòa án, trọng tài giải quyết vụ, việc dân sự trong thời hạn luật định, hết thời hạn đó mà cá nhân, pháp nhân mới có yêu cầu thì thay vì từ chối giải quyết yêu cầu của cá nhân, pháp nhân như quy định hiện hành, tòa án hoặc trọng tài vẫn thụ lý, giải quyết và tuyên bố chủ thể được hưởng quyền dân sự hoặc được miễn trừ nghĩa vụ dân sự (Điều 149 đến Điều 157).* Luật doanh nghiệpLuật doanh nghiệp năm 2005 và năm 2014 đều xem xét sáp nhập doanh nghiệp như là hình thức tổ chức lại doanh nghiệp xuất phát từ nhu cầu tự thân của doanh nghiệp. Theo cách tiếp cận của Luật doanh nghiệp, việc chia, tách, hợp nhất, sáp nhập hoặc chuyển đổi loại hình doanh nghiệp được xem là hành vi “tổ chức lại doanh nghiệp”. Luật doanh nghiệp (2005) quy định về việc sáp nhập doanh nghiệp tai Khoản 1, Điều 153. Theo đó khái niệm hai công ty cùng loại được hiểu theo nghĩa là các công ty cùng loại hình doanh nghiệp theo quy định của pháp luật. Như vậy, điều kiện tiên quyết để sáp nhập có thể diễn ra là các doanh nghiệp phải cùng một loại hình và có sự chấm dứt hoạt động của một bên tham gia. Một trong những thay đổi quan trọng trong Luật doanh nghiệp (2014) là loại bỏ quy định sáp nhập doanh nghiệp phải cùng loại, nghĩa là công ty khác loại có thể được sáp nhập với nhau, trong khi đó pháp luật về TCTD quy định chỉ được sáp nhập công ty cùng loại. Qua đây thấy rằng, đối với sáp nhập NHTM thì pháp luật có những điều chỉnh riêng so với các loại hình doanh nghiệp thông thường. Luật doanh nghiệp năm 2005 và năm 2014 đều không đề cập đến việc mua lại doanh nghiệp.Theo: Phạm Minh SơnLink luận án: Tại đây