QUY PHẠM PHÁP LUẬT VÀ YẾU TỐ CẤU THÀNH QUY PHẠM PHÁP LUẬT

Trong bất kỳ hệ thống pháp luật nào, quy phạm pháp luật đóng một vai trò trung tâm, hướng dẫn và điều tiết hành vi của cá nhân và tổ chức trong xã hội. Chúng không chỉ là lời nói trống rỗng mà lại là bản chất của pháp luật, phản ánh ý thức và quan điểm của xã hội về việc xác định những quy tắc mà mọi người cần tuân theo. Để hiểu rõ hơn về tính chất và tầm quan trọng của quy phạm pháp luật, chúng ta cần đào sâu vào yếu tố cấu thành của chúng.1.Quy phạm là gì?Quy phạm là những quy định hành vi được cộng đồng xây dựng (như quy phạm xã hội) hoặc được nhà nước thiết lập (ví dụ như quy phạm pháp luật). Chúng giúp duy trì và điều tiết trật tự trong xã hội, và là những tiêu chuẩn xử lý chung để quản lý mối quan hệ giữa mọi người trong một cộng đồng cụ thể.2. Quy phạm pháp luật là gì?Theo khoản 1 Điều 3 luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì quy phạm pháp luật là những quy định chung được nhà nước thiết lập và ban hành, với tính chất bắt buộc, nhằm điều tiết hành vi của cá nhân và tổ chức theo ý chí nhà nước. Ngược lại, quy phạm xã hội là những tiêu chuẩn hành vi mà con người tạo ra để quản lý mối quan hệ giữa mình với người khác trong một cộng đồng xác định.3. Đặc trưng của quy phạm pháp luật Đặc trưng của quy phạm pháp luật bao gồm:– Chúng là quy tắc mang tính chất bắt buộc cho mọi người;– Có hình thức rõ ràng và xác định;– Phản ánh ý chí của Nhà nước và được ban hành bởi cơ quan có thẩm quyền;– Được Nhà nước đảm bảo việc thi hành thông qua sức mạnh cưỡng chế của mình.4. Phân loại quy phạm pháp luậtCác loại quy phạm pháp luật được phân biệt dựa vào tiêu chí khác nhau:Dựa trên đối tượng và phương pháp điều chỉnh, quy phạm pháp luật được phân thành các ngành như:Quy phạm pháp luật hình sự;Quy phạm pháp luật dân sự;Quy phạm pháp luật hành chính,...Tùy theo nội dung, quy phạm pháp luật chia thành:Quy phạm định nghĩa: Như Điều 3 khoản 3 Luật Cạnh tranh, định nghĩa về "Hành vi hạn chế cạnh tranh".Quy phạm điều chỉnh: Đưa ra quyền và nghĩa vụ cho các đối tượng trong xã hội, bao gồm quy phạm bắt buộc, cấm đoán và cho phép. Ví dụ, Điều 38 khoản 1 Luật Bảo vệ môi trường về việc quy hoạch và xây dựng làng nghề.Quy phạm bảo vệ: Xác định biện pháp cưỡng chế áp dụng cho hành vi vi phạm.Dựa vào hình thức mệnh lệnh, quy phạm pháp luật được phân loại thành:Quy phạm pháp luật dứt khoát;Quy phạm pháp luật không dứt khoát;Quy phạm pháp luật tùy nghi;Quy phạm pháp luật hướng dẫn.Tùy theo cách thức trình bày, quy phạm pháp luật được chia thành:Quy phạm pháp luật bắt buộc;Quy phạm pháp luật cấm đoán;Quy phạm pháp luật cho phép.5. Các yếu tố cấu thành quy phạm pháp luậtQuy phạm pháp luật được hình thành từ ba yếu tố chính: Giả định, Quy định và Chế tài. Tuy nhiên, không phải tất cả quy phạm đều chứa đủ ba yếu tố này.Giả định:Định nghĩa: Giả định là phần mô tả các tình huống, điều kiện có thể xuất hiện trong thực tế và người hoặc tổ chức nào sẽ bị ảnh hưởng bởi quy phạm khi rơi vào tình huống đó.Ví dụ: Trong Bộ luật hình sự, giả định được đặc tả khi nói về người "dùng vũ lực hoặc đe dọa... trái ý muốn của nạn nhân".Quy định:Định nghĩa: Quy định cho biết hành vi nào tổ chức hoặc cá nhân cần hoặc không nên thực hiện trong tình huống đã được mô tả ở phần giả định.Mệnh lệnh: Có thể là dứt khoát (không cho phép lựa chọn) hoặc linh hoạt (nêu ra nhiều lựa chọn).Ví dụ 1: Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 chỉ ra rằng khi hôn nhân bị hủy, quan hệ vợ chồng cần được chấm dứt.Ví dụ 2: Luật cũng quy định về việc lựa chọn cơ quan đăng ký kết hôn tại nơi cư trú hoặc nước ngoài.Chế tài:Định nghĩa: Chế tài xác định hình phạt hoặc biện pháp khắc phục dành cho người hoặc tổ chức vi phạm quy định của quy phạm pháp luật.Ví dụ: Đối với việc sử dụng vũ lực mà không được sự đồng ý của nạn nhân, hình phạt được áp dụng là từ 02 đến 07 năm tù.Như vậy, thông qua ba yếu tố này, quy phạm pháp luật xác định tình huống (Giả định), đặt ra mệnh lệnh (Quy định) và dự định hình phạt nếu mệnh lệnh không được tuân thủ (Chế tài).Kết luận:Quy phạm pháp luật và những yếu tố cấu thành nó là trái tim của mọi hệ thống pháp lý. Giả định, Quy định và Chế tài cùng nhau tạo nên bản chất, sự linh hoạt và sự nghiêm minh của một quy phạm. Sự hiểu biết về những yếu tố này không chỉ giúp chúng ta nhận diện và áp dụng đúng quy phạm pháp luật, mà còn giúp xã hội hoạt động một cách hài hòa, bảo đảm quyền lợi và trách nhiệm của mỗi cá nhân và tổ chức trong cộng đồng.