Hành vi bắt giữ người để đòi nợ thì bị xem là phạm tội gì?

I. Trường hợp tài sản cho vay là vật thì bên vay có được trả nợ bằng tiền hay không?

Căn cứ khoản 1, khoản 2 Điều 466 Bộ luật dân sự 2015 quy định về nghĩa vụ trả nợ của bên vay như sau:

“Nghĩa vụ trả nợ của bên vay

1. Bên vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn; nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

2. Trường hợp bên vay không thể trả vật thì có thể trả bằng tiền theo trị giá của vật đã vay tại địa điểm và thời điểm trả nợ, nếu được bên cho vay đồng ý.”

Như vậy, trong trường hợp tài sản được cho vay là vật, bên vay phải đảm bảo trả lại vật tương tự với đúng số lượng và chất lượng ban đầu, trừ khi có thỏa thuận khác. Điều này đảm bảo tính công bằng và tương đương giữa việc cho vay và việc trả nợ, giúp bảo vệ quyền lợi của cả bên cho vay và bên vay.

Tuy nhiên, có những tình huống mà bên vay không thể trả lại vật ban đầu, có thể do sự hỏng hóc, mất mát hoặc bất kỳ lý do nào khác. Trong trường hợp này, theo quy định, bên vay có thể đề xuất trả lại bằng tiền mặt thay vì bằng tài sản. Việc tính toán số tiền cần trả sẽ được dựa trên trị giá của tài sản đã vay tại thời điểm và địa điểm trả nợ, nhưng cần có sự đồng ý từ bên cho vay.

Điều này có thể được hiểu như một phương thức đảm bảo tính linh hoạt trong việc thanh toán nợ, đặc biệt trong các tình huống không thể trả lại tài sản ban đầu một cách chính xác. Sự thỏa thuận giữa hai bên về việc trả lại bằng tiền có thể dựa trên đánh giá công bằng của giá trị tài sản tại thời điểm đó để đảm bảo rằng cả hai bên đều được hưởng lợi từ giao dịch cho vay và trả nợ này.

II. Bắt người khi không có quyết định của Tòa án nhân dân thì có vi phạm pháp luật không?

Căn cứ khoản 2 Điều 20 Hiến pháp 2013 quy định như sau:

“Điều 20

…

2. Không ai bị bắt nếu không có quyết định của Tòa án nhân dân, quyết định hoặc phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, trừ trường hợp phạm tội quả tang. Việc bắt, giam, giữ người do luật định.”

Theo quy định nêu trên, quyền bắt giữ người tại Việt Nam dựa vào các quyết định của Tòa án nhân dân hoặc sự phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân. Điều này bảo đảm tính công bằng và hợp pháp trong việc bắt giữ người dân.

Cụ thể, nếu không có quyết định của Tòa án nhân dân hoặc sự phê chuẩn của Viện kiểm sát nhân dân, người bắt giữ người khác sẽ vi phạm quyền tự do cá nhân của họ. Trong trường hợp bắt giữ người mà không có quyết định của tòa án hoặc sự phê chuẩn từ viện kiểm sát, trừ khi có sự quả tang về việc phạm tội đang diễn ra, thì hành vi bắt giữ người này sẽ không được xem xét là hợp pháp.

Điều này bảo vệ quyền tự do và quyền tự do cá nhân của mọi công dân. Đồng thời, nó cũng đặt ra một ngưỡng cao cho việc quyết định bắt giữ người, yêu cầu sự can đảm và chứng minh cơ sở hợp lý trước khi can thiệp vào tự do của một cá nhân.

III. Chủ nợ thực hiện hành vi bắt giữ người để đòi nợ thì có bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không?

Căn cứ Điều 157 Bộ luật hình sự 2015 (được sửa đổi bởi khoản 30 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định về tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật như sau:

Tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật

1. Người nào bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 153 và Điều 377 của Bộ luật này, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Có tổ chức;

b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

c) Đối với người đang thi hành công vụ;

d) Phạm tội 02 lần trở lên;

đ) Đối với 02 người trở lên;

e) Đối với người dưới 18 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu hoặc người không có khả năng tự vệ;

g) Làm cho người bị bắt, giữ, giam hoặc gia đình họ lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn;

h) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của người bị bắt, giữ, giam mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:

a) Làm người bị bắt, giữ, giam chết hoặc tự sát;

b) Tra tấn, đối xử hoặc trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo hoặc hạ nhục nhân phẩm của người bị bắt, giữ, giam;

c) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của người bị bắt, giữ, giam mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.”

Do đó, việc bắt giữ người khác để đòi nợ có thể được xem xét là vi phạm tội bắt giữ người trái pháp luật theo quy định của Bộ luật Hình sự của Việt Nam.

Người thực hiện hành vi bắt giữ người sẽ phải đối mặt với trách nhiệm hình sự tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể. Quy định về mức phạt trong trường hợp này có sự biến đổi từ nhẹ đến nặng, dựa trên tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi.

Ở mức nhẹ nhất, người bắt giữ người có thể bị phạt cải tạo không giam giữ, thời hạn có thể kéo dài đến 03 năm. Đây là mức án nhẹ nhất và thường áp dụng trong các tình huống mà hành vi bắt giữ không đạt đến mức nghiêm trọng.

Tuy nhiên, trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, mức án tù có thể tăng lên đáng kể. Cụ thể:

Nếu hành vi bắt giữ người được tổ chức, tức là có sự sắp đặt và quản lý từ một nhóm người hoặc tổ chức nào đó, mức án tù sẽ tăng lên.
Nếu người thực hiện hành vi bắt giữ người lợi dụng chức vụ hoặc quyền hạn của họ, mức án tù cũng tăng lên.
Trong trường hợp đối tượng bắt giữ là người đang thi hành công vụ, hình phạt cũng sẽ tăng.
Nếu người thực hiện hành vi bắt giữ người đã có lịch sử vi phạm tội phạm tương tự, mức án tù có thể được tăng lên.
Đối với các trường hợp nghiêm trọng như gây chết người hoặc gây thương tích nghiêm trọng, mức án tù sẽ cao hơn.

Như vậy, mức phạt trong trường hợp bắt giữ người để đòi nợ có thể biến đổi từ nhẹ đến nặng, phụ thuộc vào tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi bắt giữ. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của tuân thủ luật pháp và việc đảm bảo rằng quyền tự do cá nhân và quyền của người bị bắt giữ được bảo vệ một cách đúng đắn.