Chính sách bảo mật

4.3.  Giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hội ở Việt NamThứ nhất, đẩy mạnh truyền thông về NKT, tuyên truyền, phổ biến, chính sách, pháp luật về quyền của NKT.Để hình thành nhận thức đúng về NKT và quyền của NKT thì nhà nước và xã hội cần đẩy mạnh thông tin về NKT, tuyên truyền, phổ biến rộng rãi, thường xuyên các chính sách, pháp luật về quyền của NKT. Thông qua truyền thông, mọi người hiểu hơn về NKT, quyền lợi của NKT, khả năng của NKT. Để hoạt động truyền thông về NKT đạt hiệu quả cần đa dạng hoá nội dung, hình thức tuyên truyền.Kỳ thị và phân biệt đối xử với NKT vẫn tồn tại phổ biến trong xã hội, nhiều NKT còn tự ti, mặc cảm, khó hoà nhập cộng đồng. Truyền thông sẽ góp phần quan trọng thay đổi nhận thức xã hội, hình thành suy nghĩ tích cực về NKT. Thường xuyên đưa tin về những tấm gương NKT với nghị lực phi thường, vượt qua những khiếm khuyết của cơ thể, sự kỳ thị của xã hội để vươn lên học tập, lao động, khẳng định giá trị bản thân và đóng góp cho xã hội. Từ đó, dần dần sẽ thay đổi tư duy của mỗi người về khả năng và sự đóng góp của NKT và bản thân mỗi NKT sẽ tích cực vươn lên, tự tin làm chủ cuộc sống, khắc phục tâm lý ỷ lại vào gia đình, xã hội và nhà nước.Thường xuyên, liên tục tuyên truyền, phổ biến pháp luật về quyền của NKT để nâng cao ý thức, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức, viên chức, NLĐ và toàn thể xã hội về công tác NKT. Qua đó, mọi người hiểu rằng công tác NKT là thực hiện quyền con người của NKT chứ không phải việc làm từ thiện. Đồng thời, NKT cũng biết được các quyền và nghĩa vụ mà mình được hưởng cũng như phải thực hiện. NKT sẽ chủ động tiếp cận quyền, thụ hưởng quyền và bảo vệ quyền của mình.Bảo đảm quyền của NKT trong lĩnh vực ASXH không phải trách nhiệm của riêng nhà nước mà đây là trách nhiệm của toàn xã hội. Do đó, để nâng cao ý thức trách nhiệm của toàn xã hội thì các biện pháp truyền thông cần đa dạng, phạm vi tác động từ hẹp đến rộng, mức độ tác độ từ nông đến sâu. Phổ biến nhất, phạm vi tiếp cận rộng rãi nhất là truyền hình, truyền thanh, sách, báo, tờ rơi, khẩu hiệu. Những phương tiện này có thể đưa tin về những tấm gương NKT, xây dựng các tiểu phẩm về NKT, xuất bản các tác phẩm văn hoá về NKT, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu pháp luật về NKT, biểu dương các sáng kiến hữu ích trợ giúp NKT, tuyên truyền chính sách pháp luật về NKT. Phạm vi hẹp hơn nhưng chuyên sâu hơn có thể tổ chức hội thảo, tọa đàm, tập huấn nâng cao nhận thức, tư vấn pháp luật cho gia đình NKT, bản thân NKT, cán bộ viên chức, NSDLĐ, cộng đồng dân cư. Đối với tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật với NKT cần có phương thức phù hợp. Tài liệu tuyên truyền dành cho NKT nhìn cần ở dạng chữ nổi, chương trình dành cho NKT nghe cần có phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu.Thứ hai, tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát, xử lý kịp thời hành vi xâm phạm quyền của người khuyết tật.Quy định cụ thể, rõ ràng trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc kiểm tra, giám sát và xử lý các hành vi xâm phạm quyền của NKT trong các lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ, trợ giúp xã hội, bảo hiểm xã hội, việc làm, giáo dục, giao thông, công nghệ thông tin và truyền thông, văn hoá, thể dục thể thao, giải trí và du lịch.Cán bộ làm công tác quản lý nhà nước cần nhanh nhạy phát hiện hành vi vi phạm, nắm chắc các quy định pháp luật để xử lý nhanh chóng, chính xác. Những hành vi xâm hại quyền của NKT nên được xử lý công khai, thông tin rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng để giáo dục và thay đổi nhận thức, thái độ, thay đổi ý thức trách nhiệm của mỗi người đối với NKT.Thứ ba, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức của NKT và vì NKT được thành lập và hoạt động hiệu quả.Hội NKT được thành lập và hoạt động hiệu quả sẽ góp phần nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật về quyền NKT; tham gia xây dựng chính sách pháp luật về quyền NKT; thúc đẩy, giám sát thực thi chính sách; tạo môi trường giao lưu học hỏi, tạo điều kiện giúp NKT hoà nhập cuộc sống.Ở Việt Nam hiện nay, nhiều tổ chức của NKT được thành lập và hoạt động hiệu quả. Các hội thành viên cấp trung ương có hội người mù Việt Nam; Liên hiệp hội NKT Việt Nam; Hiệp hội Doanh nghiệp Thương binh và NKT Việt Nam; Hiệp hội thể thao của NKT Việt Nam; Hội bảo trợ NKT và trẻ mồ côi Việt Nam; Hội nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam; Hội phục hồi chức năng Việt Nam... Ở địa phương có hội của NKT cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã. Nhiều câu lạc bộ được thành lập trực thuộc các hội như câu lạc bộ cha mẹ trẻ khuyết tật; câu lạc bộ phụ nữ khuyết tật, câu lạc bộ thanh niên khuyết tật...Nhà nước cần đề cao trách nhiệm và sự chủ động của tổ chức NKT trong việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ, các phong trào, các cuộc vận động trong NKT. Khi xây dựng pháp luật, chính sách liên quan đến NKT phải thông báo rộng rãi, tổ chức lấy ý kiến đóng góp của đại diện các tổ chức của NKT.Cơ quan quản lý hành chính nhà nước trong lĩnh vực lao động cần tạo điều kiện thuận lợi để khuyến khích thành lập và thúc đẩy hoạt động của các tổ chức của NKT và vì NKT. Xây dựng các chính sách, huy động nguồn lực tài chính, nhân lực để hỗ trợ hoạt động của tổ chức NKT. Ngoài ra, cơ quan nhà nước cần tạo cầu nối thúc đẩy quan hệ phối hợp giữa tổ chức NKT trong nước với tổ chức NKT nước ngoài để tăng cường trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ, giúp đỡ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

4.2.1.  Kiến nghị hoàn thiện về bảo đảm quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hội ở Việt Nam4.2.1.1.    Kiến nghị hoàn thiện về bảo đảm quyền của người khuyết tật bằng biện pháp xã hộiThứ nhất, Luật NKT và văn bản hướng dẫn cần sửa đổi, bổ sung một số quy định sau:Một là, Luật NKT cần bổ sung quy định về “nâng cao nhận thức về quyền của người khuyết tật”. Để thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi xã hội về vấn đề khuyết tật, cũng như chống kỳ thị, phân biệt đối xử NKT thì cần có quy định cụ thể về việc nâng cao nhận thức về quyền của NKT. Điều luật này phải thể hiện được phạm vi đối tượng cần nâng cao nhận thức về quyền của NKT và những biện pháp có thể thực hiện để nâng cao nhận thức về quyền của NKT. Bao gồm một số nội dung chính như sau: Nâng cao nhận thức toàn thể xã hội về NKT và quyền của NKT, tăng cường nhận thức về năng lực, thành tích của NKT và đấu tranh với những định kiến tiêu cực về NKT. Các biện pháp cụ thể cần thực hiện gồm: khuyến khích hiểu biết và nhận thức tích cực về NKT; khuyến khích thái độ tôn trọng quyền của NKT.Hai là, văn bản hướng dẫn Luật NKT cần quy định cụ thể về những hình thức hỗ trợ của nhà nước trong việc thu thập, biên soạn và xuất bản tài liệu in chữ nổi Braille dành cho NKT nhìn, tài liệu đọc cho NKT nghe, nói và NKT trí tuệ..Ba là, bổ sung quy định về tạo “điều kiện hợp lý” và “thiết kế phổ dụng”.Luật NKT cần bổ sung quy định về “điều kiện hợp lý”, “thiết kế phổ dụng” để tạo cách hiểu cho các chủ thể có trách nhiệm đảm bảo môi trường tiếp cận với NKT. Điều kiện hợp lý là sự thay đổi hoặc chỉnh sửa không gây ra gánh nặng quá mức cần thiết, để đảm bảo cho NKT được thực hiện quyền trên cơ sở bình đẳng với những người khác. Thiết kế phổ dụng là thiết kế sản phẩm, dịch vụ, môi trường để mọi người đều có thể sử dụng ở mức tối đa mà không cần cải tạo lại hoặc thiết kế chuyên biệt.Bốn là, mở rộng phạm vi cán bộ, nhân viên được đào tạo làm trong lĩnh vực NKT.Luật NKT cần quy định khái quát “tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn làm việc trong lĩnh vực người khuyết tật”. Quy định như vậy sẽ bảo đảm không chỉ đội ngũ bác sỹ, giáo viên mà còn các chủ thể làm việc trong các lĩnh vực khác như trợ giúp xã hội, xây dựng, giao thông, dịch vụ thể dục, thể thao, giải trí, du lịch ... cũng nhận được sự đầu tư từ phía nhà nước để đảm bảo số lượng, chất lượng, có khả năng cung ứng các dịch vụ tiếp cận cho NKT.Thứ hai, văn bản pháp luật về tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam cần sửa đổi, bổ sung để tăng cơ hội cho NKT tiếp cận với các công trình xây dựng.Cần rà soát lại các văn bản Quy chuẩn xây dựng để quy định có sự thống nhất về tên gọi và nội dung. Đổi tên các văn bản về tiêu chuẩn xây dựng, thay thuật ngữ “người tàn tật”  bằng thuật ngữ “người khuyết tật”. Đồng thời, những quy định về quy chuẩn xây dựng tiếp cận với NKT chỉ cần quy định thống nhất trong một văn bản mà không cần đến 5 văn bản  quy định như hiện nay. Một văn bản chứa đựng đầy đủ các quy chuẩn về công trình xây dựng, đường hè phố, nhà ở... tiếp cận với NKT thì sẽ dễ dàng cho các chủ thể trong quá trình áp dụng.Để NKT có thể tiếp cận trọn vẹn với các công trình xây dựng thì cần bổ sung thêm một số quy định vào bộ tiêu chuẩn như quy định các tiêu chuẩn của các khu vui chơi để đảm bảo NKT có thể tiếp cận với các trò chơi; tiêu chuẩn đối với khu giảng dạy, huấn luyện và thi đấu, khu phục vụ vận động viên, khu tập luyện phát triển tố chất thể lực (phòng luyện tập bổ trợ) trong các công trình thể thao.Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 4391:2015 về khách sạn – Xếp hạng cần bổ sung thêm một số tiêu chí để xếp hạng khách hạng từ một sao đến năm sao như quy định các tiêu chí cơ bản như lối vào, cửa, thang máy tiếp cận, tỷ lệ phòng tiếp cận với NKT dùng xe lăn trên tổng số phòng tại khách sạn, nhà nghỉ, nhà trọ...Thứ ba, văn bản pháp luật về giao thông cần sửa đổi, bổ sung để tăng cơ hội tiếp cận giao thông của NKT.Một là, bổ sung quy định riêng về giấy phép lái xe của NKT . Trường hợp NKT sử dụng xe mô tô ba bánh hoặc xe ô tô dùng cho NKT để tập lái và sát hạch thì trên giấy phép lái xe cấp cho NKT phải thể hiện được NKT chỉ được sử dụng phương tiện này để tham gia giao thông mà không được sử dụng phương tiện giao thông khác. Quy định như vậy đảm bảo an toàn giao thông, tránh trường hợp NKT học và sát hạch bằng xe dành cho NKT nhưng khi có bằng lái lại sử dụng phương tiện khác để tham gia giao thông.Hai là, bổ sung quy định về điều kiện xe ô tô tập lái và sát hạch của NKT.Để trung tâm đào tạo và sát hạch lái xe có cơ sở xác định xe NKT sử dụng để học và sát hạch có đảm bảo an toàn hay không thì Nghị định số 138/2018/NĐ-CP và Nghị định số 65/2016/NĐ-CP quy định về điều kiện kinh doanh dịch vụ đào tạo lái xe ô tô và dịch vụ sát hạch lái xe cần có quy định cụ thể về tiêu chuẩn xe của NKT được sử dụng để học và thi sát hạch. Đồng thời Thông tư số 85/2014/TT- BGTVT quy định về cải tạo phương tiện giao thông cơ giới đường bộ cần bổ sung thêm quy định về điều kiện việc cải tạo xe cơ giới (bao gồm cả xe mô tô, xe gắn máy, xe ô tô) thành xe dành cho NKT.Ba là, xây dựng bộ tiêu chuẩn về phương tiện giao thông tiếp cận với NKT.Để NKT có thể tiếp cận với nhiều phương tiện giao thông công cộng thì bên cạnh việc quy định quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về ô tô khách thành phố từ 17 chỗ ngồi trở lên (xe buýt) và tàu hoả thì nhà nước cần ban hành thêm văn bản Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với một số phương tiện giao thông công cộng như taxi, xe khách liên tỉnh, tàu thuỷ, phà... Bộ tiêu chuẩn này sẽ là cơ sở pháp lý để các tổ chức, cá nhân kinh doanh, quản lý phương tiện giao thông công cộng có trách nhiệm cải tạo phương tiện vận tải đảm bảo tiếp cận với NKT.Thứ tư, văn bản quy định về công nghệ thông tin, sản phẩm văn hoá cần sửa đổi, bổ sung nhằm tăng cơ hội tiếp cận của NKT.Thông tư số 26/2020/TT-BTTT quy định áp dụng tiêu chuẩn, công nghệ hỗ trợ NKT tiếp cận, sử dụng sản phẩm, dịch vụ thông tin và truyền thông cần mở rộng phạm vi kênh chương trình truyền hình tiếp cận với NKT. Không chỉ chương trình thời sự mà còn có chương trình giải trí khác như phim, truyền hình thực thế, game show, du lịch... cũng phải áp dụng công nghệ hỗ trợ phụ đề, ngôn ngữ ký hiệu. Trước mắt, nên quy định đài truyền hình trung ương cần có tối thiểu một chương trình giải trí tiếp cận với NKT nghe và khuyến khích áp dụng đối với đài truyền hình địa phương. Trong tương lai, đài truyền hình trung ương phải có một kênh với đầy đủ các thông tin từ thời sự đến giải trí được áp dụng công nghệ hỗ trợ phụ đề, ngôn ngữ ký hiệu.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

4.1. Kiến nghị hoàn thiện quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hội ở Việt Nam4.1.1.  Kiến nghị hoàn thiện về ghi nhận quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hội ở Việt Nam4.1.1.1.   Kiến nghị hoàn thiện về ghi nhận quyền được bảo vệ thu nhập của người khuyết tậtThứ nhất, Luật NKT cần sửa đổi, bổ sung một số quy định sau:Một là, Khoản 1 Điều 51 Luật NKT năm 2010 sửa đổi theo hướng cho phép NKT nặng và đặc biệt nặng đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng vẫn được hưởng chính sách TCXH hàng tháng. Quy định như vậy sẽ đảm bảo nguyên tắc có đóng có hưởng trong BHXH cũng như đảm bảo nguồn thu nhập cho NKT.Hai là, bổ sung quy định về duy trì việc làm và hỗ trợ NKT tiến bộ trong công việc. Để phù hợp với Công ước số 159 về tái thích ứng nghề nghiệp và việc làm của NKT năm 1983 và Công ước quốc tế về quyền của NKT thì Luật NKT cần bổ sung quy định về duy trì việc làm và hỗ trợ NKT tiến bộ trong công việc. Không chỉ quy định ghi nhận NKT có quyền có việc làm mà còn có quyền được duy trì việc làm và tiến bộ trong công việc nhằm mục tiêu NKT được hoà nhập và tái hoà nhập xã hội. Chính sách thích ứng nghề nghiệp phải phù hợp với loại khuyết tật và có những biện pháp cụ thể để triển khai thực hiện.Thứ hai, Luật BHXH cần sửa đổi nhằm tạo cơ hội cho NKT được thuận lợi hưởng các chế độ trợ cấp BHXH. Để tránh việc NKT nặng và đặc biệt nặng phải thực hiện thủ tục “Xác định mức độ suy giảm khả năng lao động” để hưởng chế độ hưu trí hàng tháng với mức thấp hơn thì Luật BHXH cần công nhận NLĐ khuyết tật đặc biệt nặng được hưởng quyền lợi hưu trí như NLĐ bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; NKT nhẹ được hưởng quyền lợi hưu trí như NLĐ suy giảm khả năng lao động từ 61% đến 81%.4.1.1.2.  Kiến nghị hoàn thiện về ghi nhận quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khỏe của người khuyết tậtThứ nhất, Luật NKT cần sửa đổi, bổ sung một số quy định sau:Một là, bổ sung ghi nhận quyền chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho NKT trong Luật NKT. Quyền được chăm sóc sức khoẻ sinh sản là quyền thiết yếu đối với mỗi con người và trong đó có NKT. Ghi nhận quyền này trong Luật NKT sẽ đảm bảo pháp luật Việt Nam có sự tương thích với CRPD đồng thời tạo cơ sở pháp lý để thực thi quyền chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho NKT. Đi cùng với việc ghi nhận quyền thì Luật NKT cũng cần quy định các biện pháp cụ thể để bảo đảm thực hiện quyền chăm sóc sức khoẻ sinh sản của NKT về giá thành, chất lượng dịch vụ, cơ sở vật chất, nội dung/hình thức các chương trình giới và sức khoẻ sinh sản phù hợp với NKT nam và NKT nữ cũng như phù hợp với từng dạng khuyết tật.Hai là, bổ sung ghi nhận NKT không bị kỳ thị, phân biệt đối xử trong khám bệnh, chữa bệnh. Mặc dù trong Luật NKT và các văn bản pháp luật liên quan đến khám bệnh, chữa bệnh đối với NKT không có quy định nào thể hiện sự bất bình đẳng với NKT nhưng cũng không có quy định nào ghi nhận quyền NKT không bị kỳ thị, phân biệt đối xử trong khám bệnh, chữa bệnh. Bản thân NKT thường có sức khoẻ yếu hơn nên nhu cầu được khám bệnh chữa bệnh thường cao hơn người bình thường. Thực tế còn nhiều rào cản khiến NKT được tiếp cận quyền khám bệnh, chữa bệnh nên việc ghi nhận rõ quyền này trong luật sẽ tạo hành lang pháp lý để có những biện pháp để xoá bỏ sự kỳ thị, phân biệt trong khám bệnh, chữa bệnh đối xử với NKT.Ba là, bổ sung ghi nhận NKT có quyền khám bệnh, chữa bệnh trên cơ sở đồng ý tự nguyện và có hiểu biết. Cần quy định rõ về việc NKT có quyền được biết trước và trong quá trình điều trị bằng thuốc, phẫu thuật và các biện pháp can thiệp lên cơ thể NKT. NKT có quyền được cung cấp đầy đủ thông tin về việc điều trị, thông qua hình thức và ngôn ngữ phù hợp để NKT có thể hiểu. Khi đã có hiểu biết về việc điều trị trên cơ thể mình, NKT có quyền đồng ý hoặc từ chối với những phương pháp điều trị đó. Sự đồng ý điều trị phải đảm bảo NKT hoàn toàn tự nguyện, không bị lừa dối, nhầm lẫn hay bị xúi giục để tham gia vào quá trình điều trị. Đối với NKT chưa thành niên, NKT tâm thần hoặc những dạng khuyết tật khác dẫn đến không có/hạn chế khả năng nhận thức thì người giám hộ của NKT phải biết và đồng ý về việc khám bệnh, chữa bệnh đối với NKT.Bốn là, làm rõ quy định về việc đưa NKT tâm thần đi chữa trị bắt buộc. Để bảo đảm sự an toàn cho xã hội và bản thân NKT, những NKT mắc bệnh tâm thần ở trạng thái kích động, trầm cảm, có ý tưởng, hành vi tự sát hoặc gây nguy hiểm cho người khác thì bắt buộc chữa bệnh tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Hiện nay, Luật NKT chưa quy định về chủ thể có quyền quyết định đưa NKT tâm thần đi chữa bệnh bắt buộc cũng như điều kiện, thủ tục để chấm dứt việc chữa bệnh bắt buộc. Trong trường hợp NKT tâm thần không có khả năng nhận thức thì nên quy định người đại diện theo pháp luật của họ cùng với bác sỹ có trình độ về sức khoẻ tâm thần có quyền yêu cầu toà án nhân dân xem xét, ra quyết định đưa NKT tâm thần đi chữa bệnh bắt buộc hay chấm dứt việc chữa bệnh bắt buộc. Bệnh án phải ghi rõ tên người quyết định đưa bệnh nhân đi chữa bệnh bắt buộc.Năm là, bổ sung quy định về điều kiện của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được áp dụng các biện pháp kìm hãm về thể xác và bắt buộc cách ly đối với NKT tâm thần. Luật NKT cần quy định về những trường hợp, thời hạn cũng như trách nhiệm của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được áp dụng các biện pháp kìm hãm về thể xác và bắt buộc cách ly đối với NKT tâm thần.Sáu là, bổ sung quy định NKT có quyền được PHCN thông qua hỗ trợ đồng đẳng. Thông qua những NKT có kiến thức, kinh nghiệm về PHCN sẽ hỗ trợ, hướng dẫn cho những NKT cùng PHCN là một giải pháp rất gần gũi, chi phí hợp lý và hiệu quả. Luật NKT ghi nhận quyền này sẽ tạo cơ sở pháp lý để quy định những giải pháp phát triển, mở rộng mô hình PHCN thông qua hỗ trợ đồng đẳng.Thứ hai, Luật Khám bệnh, chữa bệnh cần bổ sung, sửa đổi như sau:Sửa đổi quy định về ưu tiên khám bệnh, chữa bệnh cho NKT. Để mở rộng đối tượng NKT được ưu tiên trong khám bệnh, chữa bệnh và thống nhất với Luật NKT thì Luật Khám bệnh, chữa bệnh cần quy định“Ưu tiên khám bệnh, chữa bệnh đối với trường hợp cấp cứu, trẻ em dưới 6 tuổi, người từ đủ 80 tuổi trở lên, người có công với cách mạng, phụ nữ có thai, NKT đặc biệt nặng, NKT nặng, trẻ em khuyếttật, ngườ i cao tuổi khuyết tâṭ ”. Đồng thời, Luật Khám bệnh, chữa bệnh cũng cần quy định rõ các quyền ưu tiên chung đối với NKT và quyền ưu tiên riêng đối với từng dạng khuyết tật và mức độ khuyết tật. Các quyền ưu tiên trong khám bệnh, chữa bệnh dành cho NKT có thể kể đến như ưu tiên khám bệnh, chữa bệnh trước người khác; được ưu tiên trong quá trình đón tiếp bệnh nhân; ưu tiên cấp phát các loại thuốc đặc trị riêng; khám sức khoẻ định kỳ 1 – 2 lần/năm...Thứ ba, Luật BHYT cần bổ sung, sửa đổi một số quy định sau:Một là, Luật BHYT cần mở rộng đối tượng được nhà nước đóng hoặc hỗ trợ đóng BHYT có NKT nhẹ. Thực tế thì nhu cầu được cấp BHYT của NKT nhẹ là rất lớn bởi qua khảo sát cho thấy có 82% NKT nhẹ có cuộc sống không ổn định, khi 23% trong số đó không có khả năng lao động và 59% có việc làm bấp bênh. 95% NKT nhẹ chưa có thẻ BHYT đều đánh giá chi phí khám chữa bệnh là “cao và rất cao” so với khả năng kinh tế của họ. Do đó, nhà nước cần hỗ trợ phí đóng BHYT cho NKT nhẹ. Để không tạo gánh nặng cho ngân sách nhà nước thì cần quy định lộ trình nhà nước hỗ trợ đóng quỹ BHYT cho NKT nhẹ. Trước mắt, nên quy định NKT nhẹ được ngân sách nhà nước hỗ trợ đóng BHYT với mức hỗ trợ 30% (bằng mức hỗ trợ cho học sinh, sinh viên). Về sau sẽ quy định nhà nước đóng phí BHYT cho NKT (không phân biệt mức độ khuyết tật).Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

4.1. Những yêu cầu cơ bản của việc hoàn thiện quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hội ở Việt Nam và giải pháp nâng cao hiệu quả thực thiThứ nhất, đảm bảo phù hợp với định hướng của Đảng Cộng sản Việt Nam về chính sách an sinh xã hội đối với người khuyết tật.Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến vấn đề ASXH của toàn thể nhân dân. Kể từ Đại hội IX của Đảng (năm 2001) đến nay, thuật ngữ ASXH đã luôn được Đảng ta đề cập tới trong các Nghị quyết Đại hội. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã nêu rõ một trong những định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021- 2030 “... chú trọng nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, chất lượng dân số, gắn dân số với phát triển; quan tâm đến mọi người dân, bảo đảm chính sách lao động, việc làm, thu nhập, thực hiện tốt phúc lợi xã hội, an sinh xã hội. Không ngừng cải thiện toàn diện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân”.Đảng ta đặc biệt quan tâm bảo đảm ASXH cho NKT. Các chính sách của Đảng đều nhằm chăm lo, bảo đảm quyền và phát huy vai trò của NKT, ngày càng nâng cao hơn đời sống vật chất, tinh thần của NKT, góp phần thúc đẩy tiến bộ xã hội..Đặc biệt, Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 01/6/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XI (Một số vấn đề về chính sách xã hội giai đoạn 2012-2020), Đảng Cộng sản Việt Nam đã đưa ra quan điểm rõ ràng “Bảo đảm an sinh xã hội là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng của Đảng, Nhà nước, của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội”. Phấn đấu đến năm 2020, cơ bản bảo đảm ASXH toàn dân, bảo đảm mức tối thiểu về thu nhập, giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch và thông tin, truyền thông, góp phần từng bước nâng cao thu nhập, bảo đảm cuộc sống an toàn, bình đẳng và hạnh phúc của nhân dân. Để bảo đảm ASXH, Đảng xác định rõ nhiệm vụ bảo đảm về việc làm, thu nhập và giảm nghèo; bảo đảm về BHXH; bảo đảm về trợ  giúp xã hội những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn; bảo đảm mức sống tối thiểu về một số dịch vụ xã hội cơ bản. Riêng đối với bảo đảm ASXH của NKT, Đảng đặc biệt lưu tâm tới vấn đề trợ giúp xã hội. Theo đó, cần “nâng cao hiệu quả công tác trợ giúp xã hội, tiếp tục mở rộng đối tượng thụ hưởng với hình thức hỗ trợ thích hợp; nâng dần mức trợ cấp xã hội thường xuyên phù hợp với khả năng ngân sách nhà nước”, “tiếp tục hoàn thiện chính sách trợ giúp xã hội”, “Củng cố, nâng cấp hệ thống cơ sở bảo trợ xã hội, phát triển mô hình chăm sóc người có hoàn cảnh đặc biệt tại cộng đồng, khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân vào triển khai các mô hình chăm sóc người khuyết tật”.Để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy trách nhiệm của cả hệ thống chính trị đối với công tác NKT, Ban chấp hành trung ương Đảng khoá XII ban hành chỉ thị số 39-CT/TW ngày 01/11/2019 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác NKT. Chỉ thị số 39/CT-TW đã chỉ rõ những nguyên nhân của những hạn chế và từ đó đưa ra năm nhiệm vụ cụ thể cần triển khai:Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp uỷ, tổ chức đảng, các cơ quan, tổ chức và nhân dân trong thực hiện chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về trợ giúp NKT;Hai là, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong thực hiện chính sách, pháp luật về NKT;Ba là, đẩy mạnh xã hội hoá hoạt động trợ giúp NKT;Bốn là, phát huy vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức xã hội đối với các tổ chức của NKT;Năm là, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức của NKT.Để việc tổ chức nghiên cứu, quán triệt sâu rộng và thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả Chỉ thị số 39-CT/TW, tạo chuyển biến rõ rệt về nhận thức, trách nhiệm, hành động của các ngành, các cấp, các tầng lớp nhân dân về công tác NKT, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 753/QĐ-TTg ngày 03/06/2020 ban hành Kế hoạch tổ chức thực hiện Chỉ thị số 39-CT/TW. Kế hoạch đưa ra 6 nhiệm vụ cần thực hiện: Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về NKT; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong thực hiện chính sách, pháp luật về NKT đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động trợ giúp NKT; Phát huy vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức xã hội đối với các tổ chức của NKT; Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các tổ chức của NKT; Thực hiện công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát, khen thưởng.Chủ trương, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác NKT là kim chỉ nam cho việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền của NKT ở Việt Nam. Để pháp luật trở thành công cụ hữu hiệu ghi nhận, bảo vệ, bảo đảm quyền của NKT thì pháp luật Việt Nam phải phù hợp với đường lối, chính sách của Đảng.Thứ hai, đảm bảo phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam trong từng giai đoạn.Quy định pháp luật ASXH của NKT phải phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước ở thời điểm hiện tại và trong tương lai. Bởi kinh tế - xã hội là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng của các chính sách ASXH. Nếu các tiêu chuẩn ASXH đặt ra quá cao mà cơ sở kinh tế - xã hội lại thấp sẽ không khả thi, khó thực hiện trên thực tế, nhưng tiêu chuẩn ASXH quá thấp sẽ không đáp ứng được nhu cầu thiết yếu của NKT.Sự thay đổi về kinh tế và chính trị từ năm 1986 đã thúc đẩy phát triển kinh tế, nhanh chóng đưa Việt Nam từ một trong những quốc gia nghèo nhất trên thế giới trở thành quốc gia thu nhập trung bình thấp. Từ 2002 đến 2018, GDP đầu người tăng 2,7 lần, đạt trên 2.700 USD năm 2019, với hơn 45 triệu người thoát nghèo. Tỉ lệ nghèo giảm mạnh từ hơn 70% xuống còn dưới 6% (3,2 USD/ngày theo sức mua ngang giá). Số liệu sơ bộ cho thấy GDP thực tăng khoảng 7% trong năm 2019, gần với tỉ lệ tăng trưởng năm 2018 và Viêt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong khu vực. Năm 2020 với sự ảnh hưởng của dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của vi rút Corona (Covid-19) bùng phát mạnh trên phạm vi toàn cầu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến mọi mặt kinh tế - xã hội của các quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Tăng trưởng GDP năm 2020 đạt thấp nhất trong giai đoạn 2011-2020 nhưng Việt Nam là một trong ba quốc gia ở châu Á có mức tăng trưởng tích cực trong năm nay; quy mô nền kinh tế nước ta đạt hơn 343 tỷ USD, Việt Nam trở thành quốc gia có nền kinh tế lớn thứ 4 trong khu vực Đông Nam Á.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

3.2.1. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong việc bảo vệ người khuyết tậtThứ nhất, về thực thi quyền được bảo đảm về thu nhậpMặc dù nhà nước có nhiều chính sách để hỗ trợ, tạo việc làm cho NKT nhưng thực tế thì tỷ lệ NKT có việc làm còn thấp. Hiện nay, thống kê chỉ có 31,74% NKT trong độ tuổi lao động có việc làm, tỷ lệ này thấp hơn nhiều so với người không khuyết tật là 82,38%.Một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ NKT có việc làm thấp là nhiều người vẫn có thái độ tiêu cực về việc tuyển dụng NKT. Họ cho rằng NKT không có khả năng hoặc tuyển dụng NKT sẽ tốn nhiều chi phí để cải tạo điều kiện lao động. Trong số những người được hỏi về việc thuê lao động NKT thì 54,8% số người được hỏi cho rằng NSDLĐ sẽ không thuê NKT, 24,4% cho rằng NSDLĐ mong muốn thuê NKT; 1,4% cho rằng NSDLĐ thích thuê NKT hơn người không khuyết tật .NKT có trình độ học vấn thấp cũng là nguyên nhân dẫn đến không có việc làm. Phần lớn NKT, đặc biệt là NKT ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa có trình độ học vấn thấp, tỷ lệ NKT trong độ tuổi lao động biết chữ là 21,93% và được đào tạo nghề là 7,25%. Nhiều khi NKT đáp ứng được yêu cầu chuyên môn nghiệp vụ nhưng lại gặp phải những rào cản ở nơi làm việc như không có lối vào, thang máy, nhà vệ sinh không tiếp cận với NKT dùng xe lăn, bàn làm việc không phù hợp...Bên cạnh đó, các chính sách vay vốn giải quyết việc làm chưa thực sự hiệu quả. Ngân hàng chính sách có nhiều chương trình tín dụng dành cho đối tượng chính sách xã hội nhưng chưa có nguồn vốn vay riêng dành cho cá nhân NKT. Tỷ lệ NKT được tham gia vay vốn này thường hạn chế. Nguyên nhân là do NKT thiếu thông tin, kiến thức về chính sách ưu đãi của nhà nước. Muốn vay vốn, NKT phải thông qua tổ chức hội/nhóm có tư cách pháp nhân đứng ra bảo lãnh. Nếu NKT không thuộc tổ chức hội/nhóm thì không thể tiếp cận với nguồn vốn vay.Tỷ lệ NKT tham gia BHXH rất thấp, chỉ 8,7% NKT tham gia BHXH bắt buộc, 2,1% tham gia bảo hiểm tự nguyện. Tỷ lệ NKT tham gia BHXH thấp là do tỷ lệ NKT có việc làm thấp hoặc nếu có việc làm thì NKT thường làm công việc giản đơn, theo thời vụ, làm việc tại các cơ sở sản xuất kinh doanh nhỏ lẻ, hộ gia đình nên ít NKT được tham gia BHXH. Bên cạnh đó, do thu nhập thấp và hiểu biết hạn chế về quyền lợi khi tham gia BHXH nên NKT chưa có ý thức tham gia BHXH.Thứ hai, về thực thi quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khoẻChất lượng khám, chữa bệnh ban đầu ở trạm y tế cấp xã thấp, điều kiện cơ sở vật, máy móc, thiết bị còn thiếu và chưa đáp ứng được nhu cầu của NKT. Hầu hết các cơ sở y tế cấp xã thiếu người có chuyên môn, kinh nghiệm về khám, chữa bệnh cho NKT. Kết cấu hạ tầng lẫn trang thiết bị phục vụ cho việc khám, chữa bệnh tại các tuyến y tế cấp xã luôn trong tình trạng thiếu trầm trọng. Chỉ 6,5% số trạm y tế cấp xã có đủ số phòng theo chuẩn; 30% còn thiếu trang thiết bị cơ bản theo yêu cầu; hầu hết các trạm đều thiếu các thuốc trong danh mục, kể cả các thuốc cho điều trị các bệnh mãn tính, thông thường.Cơ sở y tế xây dựng chưa đúng tiêu chuẩn tiếp cận với NKT cũng là nguyên khiến NKT gặp nhiều khó khăn trong quá trình khám, chữa bệnh. Chỉ có 16,9% trạm y tế cấp xã có thiết kế phù hợp với tiêu chuẩn tiếp cận với NKT; 41,7% trạm y tế có lối đi, đường dốc dành cho NKT và 22,4% trạm y tế có công trình vệ sinh thiết kế phù hợp cho NKT. Bệnh viện không có đường dành riêng cho xe lăn nên những NKT vận động phải dùng xe lăn đi vào sẽ gặp nhiều khó khăn nếu không có người hỗ trợ. Nhân viên y tế không có khả năng sử dụng ngôn ngữ ký hiệu, nên gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp nhận thông tin từ các bệnh nhân khuyết tật nghe/nói...Quyền được chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho NKT chưa được thực hiện đầy đủ. Có 76% NKT được hỏi chưa bao giờ đi khám hay tư vấn về sức khoẻ sinh sản. Đặc biệt đối với NKT nam có kiến thức về sức khoẻ sinh sản rất hạn chế. Họ cho rằng, các buổi trao đổi về thông tin sức khoẻ sinh sản chủ yếu mời NKT nữ đến dự. NKT vận động thường được tiếp cận thông tin về sức khoẻ sinh sản tốt hơn NKT nghe/nói, NKT nhìn, NKT chiều cao, NKT trí tuệ. Bên cạnh đó, NKT nghe/nói gặp nhiều khó khăn giao tiếp với bác sỹ trong quá trình chăm sóc sức khoẻ sinh sản, NKT nhìn, NKT vận động gặp khó khăn khi tiếp cận cơ sở y tế.Các cơ sở y tế đều có khoa/phòng PHCN nhưng NKT vẫn gặp nhiều trở ngại khi tiếp cận dịch vụ này. Công tác PHCN bộc lộ nhiều hạn chế như thiếu kinh phí, nhân lực về PHCN còn mỏng, nhất là nhân lực có trình độ cao, chuyên sâu, dịch vụ PHCN không đầy đủ. Theo nghiên cứu đánh giá nhu cầu đào tạo Kỹ thuật PHCN tại Việt Nam năm 2019 của Trường Đại học Y tế Công cộng cho thấy hiện cả nước ước tính thiếu hụt khoảng 10.000 kỹ thuật viên PHCN được đào tạo bài bản.Thứ ba, về thực thi quyền được trợ giúp xã hộiQuyền được trợ giúp xã hội của NKT được pháp luật ghi nhận đầy đủ nhưng thực thi còn nhiều bất cập. Còn tình trạng trợ cấp sai đối tượng, nhiều trường hợp cán bộ cấp xã không chi trả hoặc chi trả không đủ trợ cấp; nhiều địa phương xác định sai hệ số trợ cấp cho NKT. Nhiều cơ sở trợ giúp xã hội xây dựng từ lâu đã xuống cấp, còn thiếu dụng cụ y tế, trang thiết bị cần thiết để PHCN, còn thiếu các dịch vụ phát hiện sớm, can thiệp sớm, trị liệu, trợ giúp và hỗ trợ tái hoà nhập cộng đồng... các cán bộ, nhân viên chưa qua đào tạo nghề công tác xã hội hoặc được đào tạo từ nhiều nghề khác nhau, làm việc không đúng ngành, nghề đào tạo nên tính chuyên nghiệp còn hạn chế.Theo thống kê, đến nay cả nước có khoảng 100.000 gia đình, cá nhân nhận chăm sóc đối tượng bảo trợ xã hội (trong đó có NKT) tại cộng đồng được hưởng TCXH hàng tháng . So với khoảng 01 triệu NKT nặng và đặc biệt nặng ở Việt Nam hiện nay, thì tỷ lệ NKT được nhận chăm sóc nuôi dưỡng tại cộng đồng vẫn chiếm tỷ lệ thấp.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

3.2.  Thực thi quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hội ở Việt Nam3.2.1. Kết quả đạt đượcThứ nhất, về thực thi quyền được bảo đảm về thu nhập Chính sách hỗ trợ NKT vay vốn tự tạo việc làm được thực hiện hiệu quả, góp phần giải quyết việc làm cho NKT. Ngân hàng Chính sách xã hội hỗ trợ cho 2.277 NKT vay vốn để tạo, duy trì và mở rộng việc làm cho khoảng 7.000 NKT. Riêng Hội người mù Việt Nam được giao gần 51 tỷ triển khai tại 51 tỉnh, thành phố cho gần 10.000 hộ người mù, tạo việc làm ổn định cho trên 13.000 lao động là NKT.Chính sách ưu đãi về tín dụng, về thuế, về mặt bằng sản xuất kinh doanh, hỗ trợ kinh phí cải tạo điều kiện, môi trường làm việc… dành cho các doanh nghiệp có sử dụng từ 30% trở lên lao động là NKT đã phần nào khuyến khích doanh nghiệp nhận NKT vào làm việc. Hiện cả nước có hơn 2.000 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất có từ 30% tổng số lao động trở lên là NKT được hưởng chế độ ưu đãi. Trên 15.000 lao động là NKT đang làm việc tại hơn 400 cơ sở sản xuất kinh doanh của NKT và khoảng trên 16.000 lao động khuyết tật khác đang làm việc trong các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh, hộ gia đình hoặc tự tạo việc làm.Thứ hai, về thực thi quyền được chăm sóc sức khoẻQuyền được chăm sóc sức khoẻ ban đầu lần đầu tiên được ghi nhận trong Luật NKT năm 2010 đã tạo hành lang pháp lý góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khoẻ cho NKT. Thực hiện Chương trình phòng ngừa khuyết tật bẩm sinh, sơ sinh và khuyết tật thứ phát đã sàng lọc cho 8.000 trẻ dưới 6 tuổi và cho 25.000 người nhằm phát hiện sớm các vấn đề về sức khỏe, 810.000 bà mẹ mang thai đạt 58% được khám sàng lọc trước sinh, sàng lọc 494.000 trẻ sơ sinh đạt 40% trẻ sinh ra.Công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến kiến thức phổ thông về chăm sóc sức khoẻ, phòng ngừa, giảm thiểu khuyết tật; hướng dẫn phòng bệnh, tự chăm sóc sức khoẻ cho NKT được trạm y tế cấp xã thực hiện tốt. Tại nhiều địa phương, trạm y tế cấp xã đã tổ chức các đợt khám, theo dõi diễn biến sức khỏe của NKT, tích cực theo dõi số lượng NKT trên địa phương, đề ra các biện pháp để giúp cho NKT có sức khỏe ổn định. Có 90,6% trạm y tế cấp xã có các chương trình giáo dục, phổ biến kiến thức về chăm sóc sức khoẻ cho NKT; 88,3% trạm y tế cấp xã có tài liệu theo dõi NKT  trong đó có 18 tỉnh triển khai toàn bộ các huyện, các xã. Năm 2019 đã hỗ trợ cấp dụng cụ trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình, PHCN cho 6.447 NKT.Với mục tiêu thực hiện BHYT toàn dân, đồng thời nhà nước đóng BHYT cho NKT nặng và NKT đặc biệt nặng nên tỷ lệ NKT có BHYT cao hơn so với người không khuyết tật. Cứ 10 NKT thì có khoảng 9 người có BHYT (90,1%), tương tự với người không khuyết tật thì con số này là 8 người (80,1%). Riêng trong năm 2020 đã cấp thẻ BHYT cho 186.816 NKT. Tỷ lệ NKT được khám bệnh là 69,4%; được điều trị là 57,4%; được cung cấp thuốc là 77,2%.Để đạt được kết quả trên một phần là do trong những năm qua, mạng lưới y tế ở Việt Nam được củng cố, phát triển đã đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám bệnh, chữa bệnh, PHCN và tham gia BHYT của NKT. Hiện nay, cả nước có hơn 700 trung tâm y tế huyện, quận, thị xã; hơn 11.100 trạm y tế xã, phường, thị trấn, trong đó có hơn 60% số trạm y tế đã đạt Tiêu chí quốc gia về y tế xã giai đoạn 2010 - 2020; 100% số xã có trạm y tế hoặc có phòng khám đa khoa khu vực liên xã; 87,5% số trạm y tế xã có bác sĩ làm việc (bao gồm cả bác sĩ làm việc lâu dài và bác sĩ tuyến trên luân phiên về làm việc hai, ba ngày trong tuần) 152... Hệ thống bệnh viện, trung tâm, các cơ sở chuyên khoa và các khoa PHCN tiếp tục được củng cố và phát triển từ Trung ương đến địa phương với 63 Bệnh viện/Trung tâm PHCN, 100% bệnh viện đa khoa tuyến trung ương và tuyến tỉnh có khoa PHCN. Đối với tuyến huyện hầu hết đều có các tổ, khoa PHCN lồng ghép với khoa Nội hoặc Y học cổ truyền. Tuyến xã hiện nay nhiều xã đã có cán bộ được đào tạo kiến thức cơ bản về PHCN từ 3 tháng trở lên, cung cấp được các dịch vụ PHCN đơn giản ngay tại cộng đồng. Đội ngũ cộng tác viên thôn bản về PHCN cũng được chú trọng đào tạo và hướng dẫn luyện tập cho người bệnh, giúp NKT được PHCN và hòa nhập ngay tại cộng đồng. Năm 2019 đã hỗ trợ cấp dụng cụ trợ giúp, dụng cụ chỉnh hình, PHCN cho 6.447 NKT153.Bên cạnh đó, tổ chức xã hội, tổ chức của/vì NKT tích cực triển khai các hoạt động trợ giúp y tế cho NKT, góp phần không nhỏ trong công tác chăm sóc sức khoẻ của NKT. Hội Bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi Việt Nam đã hỗ trợ 6.992 người phẫu thuật thay thủy tinh thể, 349 NKT phẫu thuật chỉnh hình PHCN, 184 người phẫu thuật tim, cấp thẻ BHYT cho 10.387 NKT, khám bệnh và cấp thuốc miễn phí cho 80.000 NKT và trẻ mồ côi. Hội Cứu trợ trẻ em tàn tật Việt Nam đã khám sàng lọc và phát thuốc miễn phí 648.741 lượt trẻ; tiếp nhận, nuôi dưỡng và chữa trị cho 1.244 trẻ khuyết tật các dạng tật trí tuệ, tự kỷ, Down, bại não, nhìn, nghe nói....Thứ ba, về thực thi quyền được trợ giúp xã hộiTừ nhiều năm qua, Việt Nam thực hiện chính sách ASXH nhằm bảo đảm NKT có mức thu nhập tối thiểu, nhà nước TCXH hàng tháng cho NKT đặc biệt nặng, NKT nặng; NKT trẻ em và hộ gia đình đang trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc NKT đặc biệt nặng, người nhận nuôi NKT đặc biệt nặng. Tính đến tháng 12 năm 2020 cả nước đang thực hiện TCXH hàng tháng cho 1.096.027 NKT.NKT có hoàn cảnh khó khăn được các gia đình, cá nhân nhận về chăm sóc tại cộng đồng hoặc các cơ sở chăm sóc NKT. Khoảng 100.000 gia đình, cá nhân nhận chăm sóc đối tượng bảo trợ xã hội tại cộng đồng được hưởng TCXH hàng tháng tại cộng đồng. Tổng số NKT được nhận nuôi dưỡng trong các cơ sở bảo trợ xã hội ước tính khoảng gần 20.000 người, bao gồm chủ yếu là trẻ em khuyết tật nặng, người già khuyết tật nặng, NKT dạng tâm thần, trí tuệ.Cơ sở vật chất và nguồn nhân lực phục vụ hoạt động trợ giúp NKT đang ngày càng được hoàn thiện và nâng cao. Đến nay ở Việt Nam có 432 cơ sở bảo trợ xã hội (182 cơ sở công lập và 250 cơ sở ngoài công lập), trong đó 67 cơ sở chuyên nuôi dưỡng và chăm sóc NKT. Tính đến năm 2019, cả nước đã có 55 trường cao đẳng, đại học có đào tạo về công tác xã hội, hàng năm đào tạo hệ chính quy cho khoảng4.500 chỉ tiêu cử nhân công tác xã hội, bồi dưỡng nghiệp vụ cho khoảng 10.000 cán bộ, nhân viên chăm sóc người cao tuổi, NKT. Tổ chức hàng trăm khóa đào tạo, tập huấn ngắn hạn nâng cao năng lực cho hàng chục ngàn lượt cán bộ, nhân viên về công tác xã hội đối với người cao tuổi, NKT.Thứ tư, về thực thi quyền được tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bảnQuyền được bình đẳng tiếp cận giáo dụcTrong những năm qua, cùng với sự phát triển giáo dục nói chung, giáo dục trẻ khuyết tật đã đạt được những thành quả quan trọng về nhiều mặt. Số lượng học sinh khuyết tật được đi học trong giai đoạn 2012 – 2020 đã tăng gấp khoảng 10 lần so với giai đoạn 2000 – 2010, đồng thời chất lượng học tập của trẻ khuyết tật được nâng cao, trên 45,8% trẻ khuyết tật được xếp loại học lực trung bình trở lên, tỷ lệ lưu ban, bỏ học ở trẻ em khuyết tật đã giảm đáng kể.Các trường thực hiện tốt quy định pháp luật về ưu tiên trong giáo dục với NKT. Có 61,9% các trường cho phép trẻ khuyết tật nhập học ở độ tuổi cao hơn độ tuổi quy định; 54,3% các trường ưu tiên trong tuyển sinh; 63,9% các trường miễn, giảm một số môn mà học sinh khuyết tật không thể đáp ứng; 45,8% các trường thực hiện miễn, giảm học phí; 57,2% các trường miễn, giảm các khoản đóng góp khác (xây dựng trường...); 25,9% các trường cấp học bổng cho học sinh khuyết tật; 47,1% các trường hỗ trợ phương tiện, đồ dùng học tập và 12,7% các trường có những hỗ trợ khác cho NKT.Những kết quả nói trên đạt được là nhờ hệ thống cơ sở giáo dục NKT, cơ sở đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý, giáo viên giảng dạy NKT đang được hình thành và phát triển. Hiện nay, hệ thống trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập có ở 20 tỉnh/thành phố (bao gồm 18 trung tâm cấp tỉnh và cấp huyện, 07 trung tâm giáo dục trẻ khuyết tật, 97 cơ sở giáo dục chuyên biệt); phát triển được mạng lưới giáo viên dạy trẻ khuyết tật ở 63 tỉnh/thành trong cả nước; biên soạn và cung cấp một số giáo trình, tài liệu phục vụ việc học tập của học sinh khuyết tật.Quyền được bình đẳng tiếp cận giao thôngTrong năm 2019, số lượng NKT được giảm giá vé trong lĩnh vực giao thông đường bộ là 41.236 hành khách, trong lĩnh vực giao thông đường sắt là 8.194 hành khách, trong lĩnh vực giao thông đường hàng không thì Vietnam Airlines bán được 35 vé máy bay giảm giá cho NKT với số tiền giảm cho NKT tương đương 9.623.700 VNĐ. NKT đặc biệt nặng, NKT nặng được giảm tối thiểu 25% giá vé khi tham gia giao thông thủy nội địa. Phương tiện giao thông, cơ sở hạ tầng giao thông đang dần được đầu tư, xây dựng nhằm tạo điều kiện tiếp cận với NKT. Có 30% bến xe khách trong tổng số 457 bến xe ở Việt Nam đã có hạ tầng bảo đảm NKT tiếp cận sử dụng. Tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, có khoảng 4,8% phương tiện xe buýt đủ tiêu chuẩn và đáp ứng cho NKT tiếp cận, ở các địa phương khác còn thấp hơn. Kết cấu hạ tầng đường sắt đã phần nào tiếp cận với NKT. Các ga khách đường sắt lớn ở Việt Nam đều đã được thiết kế có nhà chờ rộng rãi, được trang bị nhiều ghế ngồi cho khách đợi tàu, có hệ thống loa và hệ thống điện tử thông báo số hiệu chuyến tàu, tình hình giờ tàu đến, tàu đi các ga. Trong lĩnh vực hàng không, các hãng hàng không của Việt Nam luôn quan tâm hỗ trợ hành khách là NKT, có những quy định dành riêng cho việc phục vụ hành khách là NKT. Việt Nam đã đầu tư mua sắm trang thiết bị chuyên dụng bao gồm xe nâng phục vụ trên sân đỗ và các loại xe lăn chuyên dụng phục vụ dưới mặt đất và trên máy bay. Phần lớn các nhà ga hành khách của 22 cảng hàng không Việt Nam đều được thiết kế có đường tiếp cận cho khách là NKT sử dụng xe lăn và nhà vệ sinh cho NKT, ngoại trừ một số cảng hàng không địa phương.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

3.2. Thực trạng quyền của người khuyết tật được bảo đảm thực hiện trong pháp luật an sinh xã hội Việt Nam3.2.1. Biện pháp xã hội3.2.1.1.  Nâng cao nhận thức về người khuyết tật và quyền của người khuyết tậtNâng cao nhận thức về NKT và quyền của NKT là một trong những biện pháp nhằm xoá bỏ rào cản về thái độ kỳ thị, phân biệt đối xử với NKT. Theo CRPD thì các quốc gia thành viên phải có biện pháp để “nâng cao nhận thức toàn xã hội, kể cả cấp độ gia đình”(Điểm a Khoản 1 Điều 8), nâng cao nhận thức về NKT cho giáo viên giảng dạy NKT, chuyên gia, nhân viên giáo dục (Khoản 4 Điều 24); “nâng cao nhận thức về quyền con người, nhân phẩm, sự tự lực và nhu cầu của người khuyết tật, thông qua đào tạo và tuyên truyền tiêu chuẩn y đức cho cơ sở y tế công và tư” (Điểm d Điều 25). Như vậy, theo Liên hợp quốc thì tất cả mọi người phải nâng cao nhận thức về NKT và quyền của NKT đặc biệt là gia đình, giáo viên, bác sỹ. Biện pháp này được ghi nhận tại Khoản 1 Điều 8 Luật NKT năm 2010“thành viên gia đình NKT nâng cao nhận thức về vấn đề khuyết tật”. Thành viên gia đình NKT là những người gần gũi nhất với NKT, họ sống cùng NKT, chăm sóc NKT nên nâng cao hiểu biết cho thành viên gia đình NKT là điều cần thiết, nhưng như vậy là chưa đủ, trách nhiệm này phải thuộc về toàn xã hội.Để nâng cao nhận thức, CRPD dành riêng Điều 8 quy định 4 biện pháp nâng cao nhận thức của toàn xã hội bao gồm: Khởi xướng và duy trì các chiến dịch nâng cao nhận thức, thúc đẩy công nhận kỹ năng, phẩm chất, sự khéo léo, sự đóng góp của NKT, khuyến khích cơ quan truyền thông đưa tin về NKT, tăng cường các chương trình đào tạo nhận thức về NKT và quyền của NKT. Tại Khoản 1 Điều 13 Luật NKT cũng quy định“thông tin truyền thông, giáo dục về vấn đề khuyết tật nhằm... nâng cao nhận thức, thay đổi thái độ, hành vi về vấn đề khuyết tật, chống kỳ thị, phân biệt đối xử người khuyết tật”. Những biện pháp trong Luật NKT còn quá sơ sài, khó triển khai, đây chỉ là một trong bốn giải pháp được ghi nhận tại CRPD.3.2.1.2.  Bảo đảm môi trường vật chất tiếp cận với NKTThứ nhất, bảo đảm về công trình xây dựng tiếp cận với NKTCông trình xây dựng tiếp cận với NKT sẽ tạo cơ hội cho NKT có thể độc lập, chủ động tham gia vào các hoạt động chăm sóc sức khoẻ, giáo dục, giao thông, giải trí, du lịch... Để nhà chung cư, trụ sở làm việc và công trình hạ tầng kỹ thuật công cộng, công trình hạ tầng xã hội xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp thì việc phê duyệt thiết kế, xây dựng, nghiệm thu phải tuân thủ hệ thống quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng để đảm bảo NKT tiếp cận (Khoản 1 Điều 39 Luật NKT 2010).Nhà nước đã ban hành đầy đủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng đảm bảo NKT tiếp cận. Tất cả các công trình xây dựng từ cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, trường học, trụ sở làm việc, bến tàu, bến xe, các công trình hạ tầng kỹ thuật và tiện ích đô thị, công trình đường và hè phố; khu vui chơi, giải trí; công trình lưu trú; công trình văn hoá, thể dục, thể thao, giải trí và du lịch... không phân biệt của nhà nước hay tư nhân, công trình xây mới hay cải tạo, nâng cấp đều phải được thiết kế và xây dựng theo đúng quy chuẩn xây dựng để NKT có thể tiếp cận và sử dụng. Ngay từ khâu phê duyệt thiết kế, xây dựng, nghiệm thu công trình phải tuân thủ hệ thống quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xây dựng đảm bảo NKT tiếp cận. Từ đó, đặt ra yêu cầu đối với cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng, kiến trúc sư, kỹ sư xây dựng, chủ sở hữu, quản lý công trình và những người liên quan khác phải biết các thông tin về những tiêu chuẩn này và nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong việc phê duyệt thiết kế, xây dựng, nghiệm thu công trình tiếp cận với NKT. Những công trình không tuân thủ tiêu chuẩn này sẽ được coi là không tiếp cận với NKT và cũng đồng nghĩa với việc đã và đang phân biệt đối xử với NKT.Cho đến thời điểm hiện nay, Quy chuẩn xây dựng được ban hành khá đầy đủ nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế như tên quy chuẩn sử dụng thuật ngữ “người tàn tật”; nội dung trùng lặp nhau như QCXD 10:2014/BXD, TCXDVN 264:2002, TCXDVN 266:2002 đều quy định về quy chuẩn đối với với nhà ở. Một số quy chuẩn chưa hợp lý, làm ảnh hưởng đến quyền tiếp cận công trình của NKT. Phải kể đến TCXDVN 264:2002 mới chỉ quy định điều kiện tiếp cận đến và vào khu vui chơi mà chưa quy định tiêu chuẩn để NKT có thể độc lập tham gia các trò chơi. Tiêu chuẩn xây dựng này cũng mới quy định điều kiện tiếp cận vào công trình thể thao mà vẫn thiếu các tiêu chí đối với khu giảng dạy, huấn luyện và thi đấu, khu phục vụ vận động viên, khu tập luyện phát triển tố chất thể lực (phòng luyện tập bổ trợ). TCVN 10:2014/BXD và TCXDVN 264:2002 chỉ quy định điều kiện tiếp cận khách sạn, nhà nghỉ nhưng chưa quy định tỷ lệ phòng tiếp cận với NKT dùng xe lăn trên tổng số phòng tại khách sạn, nhà nghỉ, nhà trọ. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 4391:2015 về khách sạn – Xếp hạng đã đưa ra các tiêu chí để xếp hạng khách hạng từ một sao đến năm sao vẫn còn thiếu nhiều tiêu chí cơ bản như lối vào, cửa, thang máy tiếp cận với NKT, có tiêu chí chưa hợp lý như buồng ngủ tiếp cận phải có giường cho NKT dùng xe lăn. Thực tế thì NKT dùng xe lăn gặp khó khăn nhất với tiếp cận khách sạn là nhà vệ sinh, phòng tắm còn giường lại không phải là trở ngại với họ.Nhà chung cư, trụ sở làm việc và công trình hạ tầng kỹ thuật công cộng, công trình hạ tầng xã hội được xây dựng trước ngày 01/01/2011 mà chưa bảo đảm các điều kiện tiếp cận đối với NKT phải được cải tao, nâng cấp để bảo đảm điều kiện tiếp  cận theo lộ trình .  Quy  định  lộ  trình  cải tạo  công trình  như  trên  là  hợp  lý, không tạo ra sức ép cho các chủ công trình, đồng thời cũng phù hợp với nguyên tắc “Điều chỉnh hợp lý” theo CRPD. Tuy nhiên một vấn đề quan trọng mà Luật NKT không đề cập đến là chi phí để cải tạo công trình. Trong khi đó, Điểm f Khoản 1 Điều 4 CRPD quy định“chỉ cần mức cải tạo và giá thành tối thiểu để đáp ứng nhu cầu của người khuyết tật”. Với quy định ngắn gọn như vậy sẽ tạo tâm lý thoải mái cho chủ công trình, họ sẽ tìm ra những giải pháp cải tạo tiết kiệm nhất mà NKT vẫn có thể tiếp cận được.Để tăng cơ hội tiếp cận với cơ sở PHCN, trợ giúp xã hội, nhà nước có chính sách mở rộng mạng lưới cơ sở PHCN và trợ giúp xã hội. Nhằm phát triển mạng lưới PHCN, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 46/2013/TT-BYT quy định chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của các cơ sở PHCN trên toàn quốc. Trước đây, việc PHCN cho NKT chủ yếu thực hiện ở cơ sở chỉnh hình PHCN của Nhà nước và đối tượng chủ yếu là người có công với cách mạng. Hiện nay, các cơ sở PHCN được thành lập gồm cả công lập, dân lập… tạo điều kiện thuận lợi để NKT được PHCN. Nhằm củng cố, phát triển mạng lưới các cơ sở trợ giúp xã hội công lập và ngoài  công lập cũng như bảo đảm điều kiện tối thiểu tiếp cận đối với NKT thì Bộ trưởng Bộ lao động – Thương binh và xã hội ban hành Quyết định số 1520/QĐ-LĐTBXH ngày 20/10/2015 phê duyệt quy hoạch mạng lưới các cơ sở trợ giúp xã hội giai đoạn 2016-2025. Trong đó đưa ra mục tiêu, giải pháp cụ thể để làm cơ sở thực hiện nhằm ngày càng đảm bảo tốt hơn quyền lợi cho NKT.Thứ hai, bảo đảm về phương tiện giao thông tiếp cận với NKT.Để tham gia giao thông nhanh chóng và thuận lợi thì NKT cũng có quyền được sử dụng phương tiện giao thông cá nhân phù hợp với sức khoẻ và từng dạng tật. Để đảm bảo an toàn cho NKT khi tham gia giao thông thì phương tiện giao thông NKT sử dụng phải đảm bảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng an toàn kỹ thuật theo QCVN 14:2011/BGTVT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với xe môtô, xe gắn máy. Xe dành cho NKT không chỉ đảm bảo những yêu cầu chung về kỹ thuật mà còn phải đảm bảo các yêu cầu riêng về động cơ, bánh xe, chiều dài, chiều rông, chiều cao; xe phải có ký hiệu xe dùng cho NKT ở vị trí thích hợp để có thể nhân biết dễ dàng...Đối với phương tiện giao thông cá nhân đòi hỏi phải có giấy phép điều khiển thì NKT được học và cấp giấy phép điều khiển đối với phương tiện đó (Khoản 1 Điều 41 Luật NKT 2010). NKT sẽ được cấp giấy phép điều khiển phương tiện khi đủ 18 tuổi trở lên và có đủ sức khoẻ theo quy định pháp luật109. Việc cấp giấy phép lái xe cho NKT đã mở ra một cánh cửa mới cho NKT tiếp cận tham gia giao thông. Đây là quy định rất nhân văn, giúp cho NKT được hoà nhập cộng đồng, tuy nhiên quy định này còn hai điểm chưa hợp lý:Một là, Điều 16 Thông tư 12/2017/TT-BGTVT Quy định về đào tạo, sát hạch cấp giấy phép lái xe cơ giới đường bộ thì NKT có thể được cấp giấy phép lái xe hạng A1 và hạng B1. Giấy phép lái xe hạng A1 được cấp cho NKT điều khiển xe mô tô ba bánh dành cho NKT và xe mô tô hai bánh có dung tích xi lanh từ 50cm3 đến dưới 175cm3 . Giấy phép lái xe hạng B1 số tự động cấp cho người không hành nghề lái xe điều khiển ô tô dùng cho NKT; ô tô số tự động chở người đến 9 chỗ ngồi, kể cả chỗ ngồi cho người lái xe; ô tô tải, kể cả ô tô tải chuyên dùng số tự động có trọng tải thiết kế dưới 3.500 kg. Như vậy, khi NKT không thể điều khiển xe mô tô, xe ô tô thông thường mà sử dụng xe mô tô ba bánh, xe ô tô dành cho NKT để tập lái và sát hạch. Khi đủ điều kiện và được cấp giấy phép lái xe hạng A1 hoặc B1 thì khi tham gia giao thông NKT vẫn có quyền sử dụng những loại xe thông thường khác. Nếu NKT học lái và sát hạch bằng xe dành cho NKT và sau khi được cấp bằng lái lại sử dụng phương tiện khác thì như vậy sẽ rất nguy hiểm cho xã hội và cho chính NKT. Do đó, nhà nước cần có quy định rõ về giấy phép lái xe của NKT khi thi sát hạch bằng xe mô tô ba bánh và xe ô tô dành cho NKT.Hai là, trường hợp NKT không đủ điều kiện điều khiển xe tập lái hạng B1 số tự động của cơ sở đào tạo và trung tâm sát hạch thì NKT có thể sử dụng ô tô của NKT để làm xe tập lái và sát hạch. Ô tô của NKT thường được cải tạo để phù hợp với nhu cầu sử dụng của từng dạng tật (khuyết tật chân hay khuyết tật tay...). Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, không có văn bản quy định về điều kiện xe của NKT được sử dụng để học lái và thi sát hạch. Nghị định số 65/2016/NĐ-CP quy định về điều kiện kinh doanh dịch vụ đào tạo lái xe ô tô và dịch vụ sát hạch lái xe đã quy định về điều kiện của xe tập lái tại các Điểm đ, e, i và k Khoản 2 Điều 6 nhưng Điều 2 Nghị định số 138/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 65/2016/NĐ- CP đã bãi bỏ những điều kiện này. Bên cạnh đó, Thông tư số 85/2014/TT-BGTVT về cải tạo phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (ô tô) cũng không có các quy định cụ thể, đặc thù về cải tạo xe cơ giới dành cho lái xe là NKT. Sự thiếu sót này đã gây lúng túng cho cơ sở đào tạo và sát hạch lái xe khi phải quyết định xe của NKT có đủ an toàn để dùng làm xe tập lái và sát hạch hay không.NKT có thể tham gia giao thông bằng phương tiện giao thông công cộng như xe buýt, ô tô chở khách tuyến cố định, tàu bay chở khách, tàu hỏa chở khách (gồm cả phương tiện đường sắt đô thị), tàu thủy chở khách, phà chở khách110. Để NKT có thể tiếp cận được với các phương tiện này thì Luật Người khuyết tật năm 2010, Nghị định số 28/2012/NĐ-CP, Thông tư số 39/2012/TT-BGTVT đã quy định “phương tiện giao thông tiếp cận”, “giao thông tiếp cận”. Phương tiện giao thông tiếp cận là các phương tiện giao thông công cộng đáp ứng các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về giao thông tiếp cận để NKT tiếp cận, sử dụng (Khoản 4 Điều 2 Thông tư số 39/2012/TT-BGTVT). Quy định về giao thông tiếp cận thể hiện tư tưởng rất mới, rất tiến bộ của các nhà làm luật Việt Nam, phù hợp với xu hướng trên thế giới.Để các phương tiện giao thông công cộng tiếp cận với NKT, nhà nước đã ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia về ô tô khách thành phố và phương tiện giao thông đường sắt. Đối với phương tiện giao thông khác (taxi, xe khách liên tỉnh, tàu thuỷ, phà...) thì chưa có văn bản quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia, do đó, các tổ chức, cá nhân kinh doanh, quản lý phương tiện giao thông công cộng không có cơ sở pháp lý để cải tạo phương tiện tiếp cận với NKT.Thứ ba, bảo đảm về công nghệ thông tin, truyền thông, sản phẩm văn hoá tiếp cận với NKT.Để NKT tiếp cận công nghệ thông tin Nhà nước đã ban hành một số tiêu chuẩn quốc gia về công nghệ thông tin và truyền thông tiếp cận cho NKT112. Những tiêu chuẩn này sẽ là thước đo cho nhà cung cấp dịch vụ công nghệ thông tin và truyền thông để NKT có thể tiếp cận.Để có nhiều tác phẩm ở dạng dễ tiếp cận mà không vướng vào trở ngại quyền tác giả thì tác phẩm đã công bố không phải xin phép, không phải trả tiền nhuận bút, thù lao trong trường hợp “Chuyển tác phẩm sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị”113. Liên quan đến vấn đề này, Hiệp ước Marakkesh (thông qua ngày 27/6/2013 tại Marrakesh, Marốc) đã ghi nhận các quốc gia phê chuẩn phải đưa ra những giới hạn và ngoại lệ đối với quy định bản quyền nhằm cho phép sao chép, phân phối các tác phẩm đã xuất bản, sản xuất chúng bằng các định dạng được thiết kế phù hợp cho người khiếm thị và người không đọc được chữ in bình thường, đồng thời, cho phép trao đổi các tác phẩm đó giữa các nước với nhau thông qua các tổ chức phục vụ những người thụ hưởng nói trên. Cho đến thời điểm hiện nay, có 31 quốc gia trên thế giới phê chuẩn hiệp ước Marakkesh, tuy nhiên, Việt Nam chưa phê chuẩn hiệp ước này. Trong tương lai, nếu Việt Nam phê chuẩn Hiệp ước Marakkesh sẽ rất ý nghĩa bởi đây sẽ là lời cam kết mạnh mẽ của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế trong việc bảo đảm quyền tiếp cận văn hoá đọc của NKT, đồng thời, cũng giúp NKT Việt Nam có thêm cơ hội chia sẻ và đón nhận tài liệu của các tổ chức, cá nhân trên thế giới.Để NKT nghe, nhìn tiếp cận với văn hoá, thông tin thì họ có thể tiếp cận thông qua sách báo chữ nổi hoặc băng sách nói. Việc xuất bản các ấn phẩm chữ nổi rất đắt do phát sinh thêm chi phí cho người dịch tác phẩm sang chữ nổi, máy in chuyên biệt, giấy in dày, dai; chi phí vận chuyển, bảo quản. Do đó, nhà nước hỗ trợ việc thu thập, biên soạn và xuất bản tài liệu in chữ nổi Braille dành cho NKT nhìn, tài liệu đọc dành cho NKT nghe, nói và NKT trí tuệ (Khoản 3 Điều 43 Luật NKT 2010). Tuy nhiên, hỗ trợ bằng hình thức nào thì chưa có quy định cụ thể.Truyền thanh và truyền hình cũng là một nguồn cung cấp thông tin cho NKT. Tuy nhiên, đối với NKT nghe sẽ không thể tiếp cận thông tin qua truyền thanh nhưng có thể tiếp cận thông tin qua truyền hình nếu truyền hình áp dụng công nghệ hỗ trợ (như phụ đề tiếng Việt, ngôn ngữ ký hiệu). Để NKT nghe có thể tiếp cận thông tin qua truyền hình thì Khoản 1 Điều 4 Thông tư số 26/2020/TT-BTTT quy định áp dụng tiêu chuẩn, công nghệ hỗ trợ NKT tiếp cận, sử dụng sản phẩm, dịch vụ thông tin và truyền thông đã quy định“Cơ quan báo chí có giấy phép hoạt động phát thanh, truyền hình cung cấp kênh chương trình truyền hình phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu của quốc gia có trách nhiệm áp dụng tiêu chuẩn, công nghệ hỗ trợ người khuyết tật nghe tiếp cận chương trình thời sự chính trị tổng hợp hàng ngày trên kênh”. Như vậy, so với Thông tư số 28/2009/TT-BTTT thì nhà nước đã mở rộng phạm vi chủ thể có trách nhiệm áp dụng tiêu chuẩn công nghệ hỗ trợ NKT tiếp cận chương trình truyền hình, bao gồm tất cả các đài truyền hình có kênh chương trình phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu của quốc gia, không phân biệt đài truyền trung ương và địa phương như trước đây. Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ hỗ trợ NKT nghe chỉ bắt buộc đối với chương trình thời sự chính trị tổng hợp hàng ngày. Thực tế, ngoài chương trình thời sự tổng hợp, còn nhiều chương trình khác rất hấp dẫn và có tính giải trí cao như phim, truyền hình thực tế, game show, thể dục thể thao, du lịch... thì chưa có quy định bắt buộc đài truyền hình áp dụng công nghệ hỗ trợ để người NKT nghe tiếp cận. Do đó, quyền được thưởng thức văn hoá, thể dục thể thao, giải trí và du lịch qua truyền hình của NKT cũng bị hạn chế rất nhiều.Để tăng cường cơ hội tiếp cận với thông tin, tri thức cho NKT nhìn và NKT nghe/nói thì chữ nổi Braille và ngôn ngữ ký hiệu được dùng thống nhất trong toàn quốc. Thông tư số 15/2019/TT-BGDĐT ban hành Quy định chuẩn quốc gia về chữ nổi Braille cho NKT và Thông tư số 17/2020/TT-BGDĐT ban hành quy chuẩn quốc gia về ngôn ngữ kí hiệu. Bộ chuẩn quốc gia về chữ nổi Braille là căn cứ thống nhất để in sách, báo chữ nổi... Bộ Chuẩn quốc gia về ngôn ngữ kí hiệu sẽ là căn cứ thống nhất để các cơ sở giáo dục sử dụng trong quá trình giảng dạy, xây dựng học liệu trong giáo dục, cũng như truyền tải thông tin giải trí bằng ngôn ngữ ký hiệu, từ đó tạo cơ hội cho học tập, giải trí, tiếp cận thông tin của NKT.3.2.1.3.  Bảo đảm chất lượng, số lượng cán bộ, nhân viên làm việc trong lĩnh vực an sinh xã hội có người khuyết tật tham gia.Nhà nước đặc biệt quan tâm phát triển đội ngũ bác sỹ, y tế, giáo viên giảng dạy NKT. Nhà nước hỗ trợ kinh phí theo dự án cho cơ quan, tổ chức đào tạo chuyên gia, kỹ thuật viên về chỉnh hình, PHCN; nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục tham gia giáo dục NKT, nhân viên hỗ trợ giáo dục NKT được đào tạo, bồi dưỡng cập nhật về chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng đáp ứng nhu cầu giáo dục NKT116. Luật NKT mới chỉ đề cập đến đào tạo, nâng cao trình độ cho cán bộ, nhân viên làm việc trong lĩnh vực y tế và giáo dục. Phạm vi chủ thể mà Luật NKT đề cập còn quá hẹp so với Điểm I Khoản 1 Điều 4 CRPD “tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn làm việc trong lĩnh vực người khuyết tật”. Do đó, để tương thích với CRPD thì Luật NKT cần mở rộng phạm vi chủ thể được nhà nước phát triển đội ngũ nhằm đảm bảo đủ số lượng và chất lượng cung ứng các dịch vụ cho NKT.Để đảm bảo số lượng và chất lượng giáo viên giảng dạy cho NKT thì Liên hợp quốc yêu cầu các quốc gia thành viên“phải tiến hành những biện pháp thích hợp để tuyển dụng giáo viên, trong đó có giáo viên khuyết tật, có trình độ về ngôn ngữ ký hiệu và/hoặc chữ Braille” (Khoản 4 Điều 24 CRPD). Để giáo viên giảng dạy cho NKT yên tâm công tác và thu hút nhiều người lựa chọn công việc này thì nhà nước đã cho họ hưởng các chế độ phụ cấp và chính sách ưu đãi (Khoản 2 Điều 29 Luật NKT)117. Tuy nhiên, trong pháp luật Việt Nam hiện nay, chưa có chính sách riêng về việc tuyển dụng cho giáo viên là NKT có trình độ về ngôn ngữ ký hiệu và/hoặc chữ Braille.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

3.1. Thực trạng quyền của người khuyết tật được ghi nhận trong pháp luật an sinh xã hội Việt Nam3.1.1. Quyền được bảo vệ thu nhập3.1.1.1.  Quyền được tự do, bình đẳng và bảo vệ việc làmQuyền được tự do, bình đẳng và bảo vệ việc làm của NKT được ghi nhận tại Khoản 1 Điều 35 Hiến pháp năm 2013 “Công dân có quyền làm việc, lựa chọn nghề nghiệp, việc làm và nơi làm việc”. Luật NKT năm 2010 quy định NKT được bảo đảm thực hiện quyền được tạo việc làm phù hợp với dạng tật và mức độ khuyết tật (Điểm d Khoản 1 Điều 4).Tháng 3 năm 2019 Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam đã ký văn kiện phê chuẩn Việt Nam gia nhập Công ước số 159 của ILO về tái thích ứng nghề nghiệp và việc làm cho NKT (Công ước số 159). Đây được coi là bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy quyền được tạo việc làm cho NKT. Theo đó, các quốc gia thành viên phải có những biện pháp để tái thích ứng nghề nghiệp và việc làm cho NKT, có nghĩa là NKT có thể tìm được và duy trì được một việc làm thích hợp, có thể tiến bộ được về mặt nghề nghiệp và dễ dàng hoà nhập và tái hoà nhập xã hội. Tại điểm a Khoản 1 Điều 27 CRPD cũng ghi nhận cấm phân biệt đối xử trên cơ sở khuyết tật trong mọi vấn đề liên quan đến việc làm như tuyển dụng, thăng tiến nghề nghiệp. Trong Luật NKT mới chỉ tập trung vào các giải pháp giải quyết việc làm cho NKT nhưng chưa đề cập đến duy trì việc làm và hỗ trợ NKT tiến bộ trong công việc. Điều này đã ảnh hưởng nhiều đến quyền được bảo vệ thu nhập của NKT.3.1.1.2.  Quyền được tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệpNKT có quyền bình đẳng tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và bảo hiểm thất nghiệp59. NKT sẽ được hưởng 5 chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất khi tham gia BHXH bắt buộc và NKT được hưởng 2 chế độ hưu trí và tử tuất khi tham gia BHXH tự nguyện. Dựa trên nguyên tắc có đóng có hưởng nên các quy định về đối tượng hưởng, điều kiện  hưởng, mức hưởng, thời gian hưởng các chế độ BHXH đối với NKT không có sự khác biệt nhiều so với người không khuyết tật.NKT đặc biệt nặng và NKT nặng không được coi là điều kiện để hưởng chế độ hưu trí hàng tháng với mức thấp hơn. Luật BHXH quy định NLĐ đóng BHXH đủ 20 năm trở lên; bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên hoặc 81% trở lên và đáp ứng điều kiện về độ tuổi và tính chất công việc sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng với mức thấp hơn. Như vậy, NKT nặng hoặc đặc biệt nặng nếu không chờ đến lúc đủ tuổi theo quy định để hưởng chế độ hưu trí hàng tháng với mức đầy đủ thì có thể hưởng chế độ tiền hưu trí hàng tháng với mức thấp hơn nhưng họ phải thực hiện thêm thủ tục giám định suy giảm khả năng lao động. Quy định này không cần thiết, bởi NKT nặng và NKT đặc biệt nặng là những người không thể thực hiện được một số hoặc tất cả hoạt động phục vụ nhu cầu cá nhân hàng ngày và cần có người theo dõi, chăm sóc và trợ giúp.Khoản 1 Điều 51 Luật NKT năm 2010 quy định NKT đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng thì không được hưởng chính sách TCXH hàng tháng. Quy định này là không hợp lý bởi đây là hai nguồn tài chính độc lập nhau. Chế độ trợ cấp BHXH hàng tháng (bao gồm trợ cấp hưu trí hàng tháng và trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hàng tháng) được hưởng trên nguyên tắc có đóng, có hưởng. Còn chế độ TCXH hàng tháng là sự bảo trợ của nhà nước đối với những NKT nặng và đặc biệt nặng. Để đảm bảo thu nhập của NKT cũng như khuyến khích NKT nặng và đặc biệt nặng tham gia quan hệ lao động, tham gia BHXH thì không nên hạn chế việc hưởng đồng thời trợ cấp BHXH hàng tháng và TCXH hàng tháng.3.1.2. Quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khỏeBảo vệ và chăm sóc sức khỏe đối với NKT được hiểu trong mối liên hệ chặt chẽ và tác động qua lại giữa các yếu tố môi trường bên ngoài như thức ăn, nước uống, điều kiện vệ sinh… với các yếu tố môi trường bên trong như di truyền, gen, tế bào… giữa các hoạt động đề phòng sự phát sinh ra bệnh tật, phát hiện sớm bệnh tật... đến việc điều trị kịp thời và phục hồi sức khỏe cho NKT . Đây được coi là mô hình chăm sóc sức khỏe NKT theo quan điểm hiện đại, không chỉ tập trung vào chữa trị bệnh mà còn đề cao vai trò của phòng bệnh. Tham gia vào công tác chăm sóc sức khoẻ cho NKT không chỉ có cơ quan y tế mà còn có sự tham gia của gia đình NKT, tổ chức đoàn thể và cả cộng đồng xã hội.  Trong pháp luật Việt Nam, quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ của NKT được ghi nhận tại Khoản 1 Điều 58 Hiến pháp 2013 “Nhà nước, xã hội đầu tư phát triển sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc sức khỏe của nhân dân, thực hiện bảo hiểm y tế toàn dân...”; trong Luật NKT năm 2010; Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009, Luật Bảo hiểm y tế năm 2008 sửa đổi năm 2014... cùng với các văn bản hướng dẫn thi hành.Quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ của NKT trong pháp luật an sinh xã hội Việt Nam bao gồm quyền được chăm sóc sức khoẻ ban đầu; quyền được khám bệnh, chữa bệnh; quyền được phục hồi chức năng (PHCN); quyền tham gia bảo hiểm y tế (BHYT).3.1.2.1.  Quyền được chăm sóc sức khoẻ ban đầuChăm sóc sức khỏe ban đầu có ý nghĩa quan trọng đối với sức khoẻ của mọi người trong đó có NKT, thể hiện quan điểm y học hiện đại “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Do đó, sau khi tuyên ngôn Alma – Ata về chăm sóc sức khoẻ ban đầu ra đời, ngành y tế Việt Nam đẩy mạnh công tác xây dựng tuyến y tế cơ sở (trạm y tế cấp xã) để chăm sóc sức khỏe toàn dân.NKT được chăm sóc sức khỏe ban đầu tại trạm y tế cấp xã nơi mình cư trú (Khoản 1 Điều 21 Luật NKT). Chăm sóc sức khỏe ban đầu nhằm mục đích phòng ngừa khuyết tật xảy ra bằng việc hạn chế hoặc loại bỏ các yếu tố có hại cho sức khoẻ từ thức ăn, nước uống, môi trường... hay phát hiện điều trị bệnh kịp thời để hạn chế trở thành khuyết tật.NKT có một số quyền chăm sóc sức khỏe ban đầu như: Quyền được dự phòng khuyết tật (gồm quyền được tiêm chủng vắc xin phòng bệnh; được phòng chống bệnh; được hướng dẫn vệ sinh môi trường, phòng chống tai nạn thương thích; được đảm bảo an toàn thực phẩm); Quyền được khám bệnh, chữa bệnh, kết hợp ứng dụng y học cổ truyền trong phòng bệnh và chữa bệnh (được sơ cứu, cấp cứu ban đầu; được khám bệnh, chữa bệnh, PHCN tại trạm y tế cấp xã; khám bệnh, chữa bệnh bằng các phương pháp dùng thuốc và các phương pháp không dùng thuốc...); Quyền được chăm sóc sức khỏe sinh sản; Quyền được cung ứng thuốc thiết yếu; Quyền được quản lý sức khoẻ; Quyền được giáo dục về sức khỏe (cung cấp các thông tin liên quan đến bệnh, dịch; tiêm chủng; quyền được tuyên truyền, tư vấn chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khoẻ...).NKT có quyền được tư vấn biện pháp phòng ngừa và phát hiện sớm khuyết tật; xác định khuyết tật bẩm sinh đối với trẻ em sơ sinh để kịp thời có biện pháp điều trị và chỉnh hình, PHCN phù hợp (Khoản 3 Điều 23 Luật NKT năm 2010). Quy định này hoàn toàn phù hợp với Điểm b Điều 25 CRPD“Cung cấp những dịch vụ y tế đặc biệt mà người khuyết tật cần do họ bị khuyết tật, như phát hiện sớm và can thiệp nếu cần và những dịch vụ nhằm giảm thiểu và ngăn ngừa khuyết tật tăng thêm, kể cả cho trẻ em và người lớn”.NKT được trạm y tế cấp xã lập hồ sơ theo dõi, quản lý sức khoẻ (điểm b khoản 1 Điều 21 Luật NKT 2010). Trạm y tế cấp xã phải có danh sách những NKT, được phân loại theo các nhóm NKT (vận động, nghe nói, nhìn, thiểu năng trí tuệ, tâm thần, động kinh, mất cảm giác, khuyết tật khác), có các thông tin quản lý cần có, như đã được PHCN hay chưa, ở đâu, hình thức, mức độ và kết quả, họ có được sử dụng các dụng cụ trợ giúp không (dụng cụ tập, nạng, nẹp, xe lăn...); nếu có sự thay đổi (chỗ ở, tiến triển bệnh tật, các đợt PHCN...). Hiện nay, quản lý và chăm sóc sức khỏe NKT tại cộng đồng là nhiệm vụ bắt buộc của trạm y tế cấp xã và là một trong những tiêu chí để đánh giá chất lượng trạm y tế cấp xã theo Quyết định số 4667/QĐ-BYT ngày 07/11/2014 về việc ban hành tiêu chí quốc gia về y tế xã giai đoạn đến 2020.Bên cạnh đó, sức khoẻ của NKT còn được quản lý trên hệ thống thông tin về sức khoẻ và PHCN của NKT được quản lý thống nhất trên toàn quốc. Theo Quyết định 3815/QĐ-BYT ngày 21/08/2017 về việc triển khai hệ thống thông tin quản lý sức khoẻ, PHCN NKT (Quyết định 3815/QĐ-BYT) thì mỗi NKT được cấp một mã số duy nhất và được quản lý thông tin về sức khoẻ và PHCN trên hệ thống được truy cập tại địa chỉ: http://nkt.qlbv.vn/nkt2.NKT có quyền được chăm sóc sức khỏe sinh sản. Điểm a Điều 25 CRPD ghi nhận quyền của NKT được chăm sóc và chương trình y tế cùng loại, cùng chất lượng, cùng tiêu chuẩn miễn phí hoặc giá thành vừa phải như đối với những người khác, trong đó có chương trình giới và sức khỏe sinh sản. NKT nam và NKT nữ ở những dạng khuyết tật khác nhau sẽ có nhu cầu chăm sóc sức khỏe sinh sản khác nhau. Nhưng trong Luật NKT năm 2010 và các văn bản khác trong pháp luật Việt Nam chưa có quy định cụ thể về chăm sóc sức khoẻ sinh sản cho NKT.Khám bệnh là việc hỏi bệnh, khai thác tiền sử bệnh, thăm khám thực thể, khi cần thiết thì chỉ định làm xét nghiệm cận lâm sàng, thăm dò chức năng để chẩn đoán và chỉ định phương pháp điều trị phù hợp đã được công nhận. Chữa bệnh là việc sử dụng phương pháp chuyên môn kỹ thuật đã được công nhận và thuốc đã được phép lưu hành để cấp cứu, điều trị, chăm sóc, PHCN cho người bệnh.NKT không bị kỳ thị, phân biệt đối xử trong khám bệnh, chữa bệnh. Quyền này được ghi nhận Điều 25 CRPD quy định “NKT có quyền hưởng tiêu chuẩn y tế cao nhất đã đạt được mà không có sự phân biệt nào trên cơ sở khuyết tật” nhưng lại không được ghi nhận trong pháp luật Việt Nam. Điều 9 Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2009 ghi nhận người bệnh không bị kỳ thị, phân biệt đối xử; được tôn trọng về tuổi tác, giới tính, dân tộc, tín ngưỡng; không bị phân biệt giàu nghèo, địa vị xã hội nhưng tuyệt nhiên không đề cập đến tôn trọng yếu tố khuyết tật. Trong Luật NKT năm 2010 cũng không có điều luật nào ghi nhận trực tiếp quyền không bị kỳ thị, phân biệt đối xử trong khám bệnh, chữa bệnh. Việc không ghi nhận quyền này trong pháp luật Việt Nam sẽ ảnh hưởng đến việc đảm bảo cơ hội bình đẳng trong khám bệnh, chữa bệnh cho NKT.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

2.2.  Biện pháp bảo đảm quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hộiQuyền của NKT trong pháp luật ASXH được ghi nhận đầy đủ trong pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia. Để những quyền đó trở thành quyền thực tế thì cần có biện pháp thích hợp để thực hiện quyền.Theo Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học - NXB Đà Nẵng, Trung tâm từ điển học năm 2003 thì “biện pháp” là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể; “bảo đảm” làm cho chắc chắn thực hiện được, giữ gìn được hoặc có đầy đủ những gì cần thiết. Qua đó, có thể hiểu biện pháp bảo đảm là cách làm, cách giải quyết một vấn đề cụ thể được thực hiện một cách chắc chắn.Liên hợp quốc yêu cầu các quốc gia thành viên phải cam kết bảo đảm và thúc đẩy việc biến các quyền và tự do cơ bản của con người thành hiện thực đối với NKT mà không có bất kỳ sự phân biệt đối xử nào. Khoản 1 Điều 4 CRPD ghi nhận nhiều biện pháp để hiện thực hoá quyền của NKT. Bao gồm việc thông qua biện pháp lập pháp và biện pháp hành pháp hoặc các biện pháp khác để thi hành các quyền của NKT. Biện pháp lập pháp, cần sửa đổi hoặc hủy bỏ các luật, quy định, tập quán và thông lệ hiện hành có tính chất phân biệt đối xử đối với NKT. Trong tất cả các chính sách và chương trình cần cân nhắc việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người của NKT. Biện pháp hành pháp, phải bảo đảm mọi thể chế và cơ quan công quyền hành xử phù hợp với Công ước. Để thực thi hiệu quả quyền của NKT, các quốc gia có thể thực hiện những biện pháp khác. Các quốc gia phải sử dụng những biện pháp thích hợp để xoá bỏ phân biệt đối xử trên cơ sở khuyết tật; tiến hành hoặc khuyến khích nghiên cứu và phát triển hàng hoá, dịch vụ trang bị và tiện ích thiết kế phổ dụng; khuyến khích nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới, thúc đẩy việc phổ biến và sử dụng công nghệ này trong đó có công nghệ thông tin liên lạc, phương tiện và thiết bị hỗ trợ di chuyển, các công nghệ trợ giúp phù hợp với NKT, ưu tiên các công nghệ có giá thành vừa phải; Cung cấp thông tin dễ tiếp cận cho NKT; tăng cường đào tạo đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn làm việc trong lĩnh vực NKT.Từ cách hiểu về biện pháp bảo đảm và quan điểm của Liên hợp quốc về trách nhiệm của các quốc gia trong việc bảo đảm và thúc đẩy quyền của NKT thì biện pháp bảo đảm quyền của NKT được hiểu là cách thức thích hợp, hiệu quả được thực hiện bởi nhà nước và xã hội để quyền của NKT được thực hiện trên thực tế. Các rào cản và thách thức mà NKT phải đối mặt rất đa dạng nên để quyền của NKT được thực hiện trên thực tế thì các biện pháp bảo đảm quyền của NKT cũng phải đa dạng hoá với sự tham gia của nhiều chủ thể. Liên hợp quốc không đặt ra những biện pháp cứng nhắc để buộc các quốc gia phải thực hiện mà để các quốc gia tự đưa ra những biện pháp sao cho phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước mình. Trong đó, nhà nước có trách nhiệm chính bảo đảm quyền của NKT, bên cạnh sự chung tay của cả cộng đồng xã hội.Biện pháp bảo đảm quyền của NKT được phân loại như sau:Thứ nhất, căn cứ vào cách thức bảo đảm quyền của NKT có biện pháp lập pháp và biện pháp hành pháp. Biện pháp lập pháp là việc ghi nhận quyền, bảo đảm quyền trong pháp luật quốc gia; biện pháp hành pháp là việc thực thi, bảo đảm quyền của NKT thông qua các chủ thể có thẩm quyền.Thứ hai, căn cứ vào cách thức thực hiện quyền của NKT có biện pháp bảo vệ quyền và biện pháp thúc đẩy quyền của NKT. Biện pháp bảo vệ quyền là việc áp dụng chế tài đối với hành vi xâm phạm quyền của NKT; biện pháp thúc đẩy quyền của NKT rất đa dạng bao gồm tất cả những biện pháp nhằm xoá bỏ phân biệt đối xử với NKT, tạo môi trường tiếp cận đối với NKT nhằm mục đích NKT được hoà nhập cộng đồng.Thứ ba, căn cứ vào nội dung của các biện pháp bảo đảm quyền của NKT có biện pháp xã hội, biện pháp kinh tế và biện pháp pháp lý. Biện pháp xã hội, biện pháp kinh tế và biện pháp pháp lý bao quát cả biện pháp lập pháp, biện pháp hành pháp và biện pháp bảo vệ quyền, biện pháp thúc đẩy quyền của NKT. Chính vì vậy, đây là những biện pháp bảo đảm quyền của NKT phổ biến nhất và được nhiều học giả tán thành.2.1.1. Biện pháp xã hộiBiện pháp xã hội được hiểu là những biện pháp tác động đến ý thức và môi trường xã hội nhằm tạo ra những điều kiện thuận lợi để NKT thực hiện quyền.Thứ nhất, nâng cao nhận thức về NKT và quyền của NKT.Hiểu sai, hiểu không đầy đủ về NKT và quyền của NKT là một trong những rào cản khiến NKT gặp khó khăn khi tiếp cận quyền. Để hướng đến mục tiêu NKT được bình đẳng tiếp cận quyền thì cần phải xoá bỏ rào cản nhận thức tiêu cực về NKT. Thông qua biện pháp nâng cao nhận thức về NKT và quyền của NKT sẽ giúp gia đình của NKT, bạn bè, hàng xóm, đồng nghiệp, cộng đồng xã hội hình thành thái độ tôn trọng, cảm thông, chia sẻ và ghi nhận năng lực, sự đóng góp của NKT.Cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp có hiểu biết toàn diện về quyền NKT đặc biệt là quyền NKT liên quan đến lĩnh vực mình quản lý. Cơ quan, đơn vị sẽ ban hành văn bản, chính sách bình đẳng với NKT và thúc đẩy quyền của NKT.Cán bộ, viên chức, người lao động làm việc ở trường học, bệnh viện, bến tàu, rạp chiếu phim... nơi có NKT đến tham gia có thái độ tôn trọng NKT, thực hiện đúng pháp luật về NKT và có cách cư xử phù hợp với từng dạng tật.Hội/nhóm của NKT và vì NKT khi được trang bị những kiến thức về quyền của NKT sẽ nâng cao trách nhiệm hơn nữa trong hoạt động vì NKT.Nhiều NKT vẫn còn tâm lý mặc cảm, tự ti nên họ thường tự tách mình ra khỏi cộng đồng. Để NKT thêm tự tin, tích cực, chủ động tham gia vào các hoạt động của cuộc sống thì cần giúp họ hiểu được giá trị của bản thân, từ đó, họ sẽ tìm cách để vươn lên trong cuộc sống. Khi NKT có hiểu biết về quyền của mình thì họ sẽ có ý thức thực hiện quyền và biết cách bảo vệ quyền khi bị xâm phạm.Biện pháp nâng cao nhận thức về NKT và quyền của NKT có thể được thực hiện bằng nhiều hình thức cụ thể như nhà nước ghi nhận trong luật, thực hiện các hoạt động tuyên truyền, vận động rộng rãi trên các phương tiện truyền thông, báo chí, hội thảo, chương trình đào tạo, thông qua các hoạt động hội của NKT... Nội dung tuyên truyền bao gồm quy định về quyền NKT được ghi nhận trong các văn bản pháp luật quốc tế, khu vực và quốc gia; nêu tấm gương NKT học tốt, làm kinh tế giỏi...Thứ hai, bảo đảm về cơ sở vật chất tiếp cận với NKT.NKT có những khiếm khuyết cơ thể khiến cho họ không thể thực hiện quyền của mình giống như người bình thường. Đối với NKT nghe, họ sẽ không nghe bằng tai mà nghe bằng mắt; NKT nhìn, họ không nhìn bằng mắt mà nhìn bằng các xúc giác; NKT nói, họ không nói bằng miệng mà nói bằng tay; NKT vận động không đi lại bằng chân mà bằng xe lăn... Điều đó có nghĩa rằng NKT có thể thực hiện các quyền cơ bản nhất của một con người như nghe, nói, nhìn, đi lại... nếu như họ được cấp những công cụ, phương tiện để họ sử dụng nhằm thay thế cho những phần cơ thể bị mất, chức năng cơ thể bị giảm sút.NKT có thể thực hiện quyền con người khác bao gồm học tập, lao động, vui chơi, giải trí, di chuyển... nếu họ được trang bị các phương tiện phù hợp. NKT nhìn có thể học tập nếu có sách chữ nổi, bài giảng bằng âm thanh; NKT vận động có thể di chuyển nếu có xe lăn, chân tay giả; NKT nghe có thể tiếp cận thông tin nếu có máy trợ thính hoặc truyền hình hỗ trợ người phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu/phụ đề...Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây

2.2.1. Nội dung quyền của người khuyết tật trong pháp luật an sinh xã hộiTrong các văn bản của Liên hợp quốc như Tuyên ngôn nhân quyền năm 1948, Công ước ICESCR, Công ước CEDAW, Công ước CRC đều khẳng định con người có quyền được hưởng ASXH nhưng không có văn bản giải thích về nội dung của ASXH cho đến khi ILO thông qua Công ước 102 về quy phạm tối thiểu về an sinh xã hội vào ngày 28/06/1952. Có thể nói đây là công ước quan trọng nhất của ILO khi quy định về ASXH. Công ước gồm 87 điều chia là 14 phần và 9 chế độ. Bao gồm (1) chăm sóc y tế, (2) trợ cấp ốm đau, (3) trợ cấp thất nghiệp; (4) trợ cấp tuổi già (hưu bổng); (5) trợ cấp tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp; (6) trợ cấp thai sản; (7) trợ cấp tàn tật; (8) trợ cấp tiền tuất; (9) trợ cấp gia đình.Bên cạnh Công ước 102 về Quy phạm tối thiểu về ASXH , ILO còn ban hành một số công ước về ASXH với tiêu chuẩn cao hơn như Công ước số 103 bảo vệ thai sản (sửa năm 1952) (Sau này là công ước 183 năm 2000); Công ước số 121 về chế độ tai nạn lao động năm 1964; Công ước số 128 về chế độ mất sức lao động, tuổi già và tử tuất; Công ước số 130 về chế độ ốm đau và chăm sóc y tế năm 1969; Công ước số 168 về xúc tiến việc làm và chống thất nghiệp.Trong Bình luận chung số 19 về Quyền được an sinh xã hội của Uỷ ban Kinh tế, xã hội và văn hoá, thông qua ngày 23/11/2007 xác định quyền được ASXH bao gồm quyền tiếp cận và duy trì các phúc lợi, bằng tiền hay hiện vật, không có sự phân biệt đối xử nhằm đảm bảo sự bảo vệ về giảm thu nhập liên quan đến công việc do ốm đau, khuyết tật, thai sản, tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, tuổi già hoặc thành viên trong gia đình bị chết; khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc khoẻ mà không chi trả được; không đủ hỗ trợ gia đình, đặc biệt là đối với trẻ em và người lớn phụ thuộc (khoản 2 mục I Giới thiệu). Đồng thời, Bình luận chung số 19 cũng xác định hệ thống ASXH gồm 9 nhánh: (1) Chăm sóc sức khoẻ; (2) trợ cấp ốm đau; (3) Trợ cấp tuổi già; (4) Trợ cấp thất nghiệp; (5) Trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp; (6) Trợ cấp gia đình; (7) Trợ cấp thai sản; (8) Trợ cấp khuyết tật; (9) Trợ cấp tiền tuất.Ngày 30/05/2012, Đại hội đồng của Tổ chức Lao động Quốc tế thông qua Khuyến nghị sàn An sinh xã hội (R202). Với mục đích đảm bảo cho mọi người có mức thu nhập tối thiểu và tiếp cận được các dịch vụ xã hội thiết yếu, bảo đảm các quyền cơ bản của con người nhằm ngăn ngừa hoặc giảm nghèo, giảm mức độ tổn thương và tăng cường hòa nhập xã hội.Điều 5 Khuyến nghị sàn ASXH năm 2012 thì các dịch vụ ASXH cơ bản bao gồm: (1) Tiếp cận đến các hàng hóa và dịch vụ theo tiêu chuẩn quốc gia, gồm dịch vụ chăm sóc sức khỏe cơ bản, cả trong trường hợp thai sản; (2) Bảo đảm thu nhập tối thiểu cho trẻ em, ít nhất ở mức tối thiểu của quốc gia, thông qua đảm bảo trẻ em được tiếp cận với dinh dưỡng, giáo dục, chăm sóc và bất kỳ hàng hóa, dịch vụ cần thiết nào; (3) Bảo đảm thu nhập cơ bản, ít nhất ở mức tối thiểu của quốc gia, cho những người trong độ tuổi lao động nhưng không thể kiếm đủ thu nhập, kể cả trong trường hợp ốm đau, thất nghiệp, thai sản và khuyết tật; (4) Bảo đảm thu nhập cơ bản, ít nhất ở mức tối thiểu của quốc gia, cho người cao tuổi.So với Công ước 102 về Quy phạm tối thiểu về ASXH và Bình luận chung số 19 về An sinh xã hội thì Khuyến nghị sàn ASXH đã đưa ra cách tiếp cận hiện đại hơn. Thứ nhất, sàn ASXH căn cứ vào từng nhóm độ tuổi để đưa ra những dịch vụ ASXH cơ bản phù hợp, bởi vì mỗi độ tuổi con người sẽ có nhu cầu khác nhau. Sàn ASXH đảm bảo quyền tiếp cận hiệu quả với dịch vụ ASXH cơ bản cho tất cả mọi người trong vòng đời, từ trẻ em, người trong độ tuổi lao động, người già và đặc biệt quan tâm đến những nhóm yếu thế như NKT, phụ nữ. Thứ hai, chế độ ASXH không chỉ bó hẹp trong 9 nhánh mà còn bao gồm các dịch vụ xã hội thiết yếu.Dịch vụ xã hội thiết yếu gắn liền với nhu cầu thiết yếu của con người. Con người có một số nhu cầu thiết yếu như ăn, uống, mặc, ở, khoẻ mạnh, học tập, lao động, vui chơi, thể thao, giải trí... Nên các dịch vụ thiết yếu gồm chăm sóc y tế; nước sinh hoạt hợp vệ sinh; nhà ở; giáo dục; lương thực, thực phẩm; và các dịch vụ khác theo ưu tiên của từng quốc gia. NKT gặp nhiều khó khăn trong tạo thu nhập và đảm bảo cuộc sống nên NKT đặc biệt được quan tâm trong lĩnh vực ASXH. Trong Công ước 102 về quy phạm tối thiểu về ASXH, Bình luận chung số 19 về quyền được ASXH đều đề cập đến “trợ cấp khuyết tật” và Khuyến nghị sàn ASXH cũng ghi nhận “bảo đảm thu nhập cơ bản... cho NKT”. Bên cạnh đó, NKT gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, học tập, vui chơi giải trí, tham gia giao thông... do đó, bên cạnh nhu cầu được đảm bảo mức sống, NKT còn có thêm nhu cầu được tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản.Công ước CRPD ghi nhận các quyền cơ bản, quan trọng đáp ứng nhu cầu thiết yếu của NKT như sau:(1). Quyền có mức sống thỏa đáng (Điều 28).Mức sống thỏa đáng bao gồm điều kiện ăn, mặc, ở thoả đáng và điều kiện sống liên tục được cải thiện. NKT được đảm bảo có thực phẩm đầy đủ, nhà ở dễ tiếp cận, quần áo đầy đủ phù hợp với nhu cầu của NKT. Bên cạnh đó, cần có các thiết bị hỗ trợ để NKT có thể độc lập tham gia vào cuộc sống hàng ngày.(2). Quyền được phúc lợi xã hội thoả đáng (Điều 28).NKT được hưởng phúc lợi xã hội; được tiếp cận dịch vụ nước sạch; NKT và gia đình họ sống trong tình trạng nghèo khổ được tiếp cận sự giúp đỡ từ quỹ hỗ trợ NKT; NKT được tiếp cận chương trình nhà ở công cộng và chương trình phúc lợi hưu trí.(3). Quyền được giáo dục (Điều 24).(4). Quyền được chăm sóc y tế (Điều 25).(5). Quyền được tập luyện và phục hồi (Điều 26).(6). Quyền tham gia hoạt động văn hoá, vui chơi, giải trí và thể thao (Điều 30). Công ước về quyền của NKT đã bao quát hết các quyền NKT trong lĩnh vực ASXH, trên cơ sở đó, các quốc gia thành viên tiến hành nội luật hoá. Tuỳ thuộc vào điều kiện hoàn cảnh, các quốc gia ghi nhận tất cả hoặc một phần các quyền nói trên.Trong đó, quyền của NKT bao gồm bốn nhóm chủ yếu sau đây:Thứ nhất, quyền được bảo vệ thu nhập.Thu nhập được hiểu là nhận được tiền bạc, của cải vật chất từ một hoạt động nào đó. NKT sẽ có thu nhập khi họ có việc làm, vấn đề việc làm được giải quyết cũng đồng nghĩa với việc NKT được bảo đảm nguồn thu nhập. Bên cạnh những NKT tự tạo việc làm hoặc tự tìm cho mình một công việc thì còn nhiều NKT lại rất khó khăn khi tìm cho mình một công việc thích hợp. Do đó, nhu cầu được hỗ trợ, tạo việc làm để có nguồn thu nhập là nhu cầu thiết yếu đối với NKT.Trong quá trình NKT lao động không tránh khỏi những lúc ốm đau, tai nạn, thai sản, thất nghiệp, tuổi già và chết. Vào những hoàn cảnh đó, nguồn thu nhập của NKT bị giảm sút hoặc bị mất. Tham gia BHXH sẽ là giải pháp bảo đảm thu nhập trong những hoàn cảnh này. Nếu như tiền lương là thu nhập từ lao động thì trợ cấp BHXH là khoản thu nhập thay thế tiền lương. Trong quá trình lao động, NKT tham gia BHXH (gồm bảo hiểm bắt buộc và bảo hiểm tự nguyện), bảo hiểm thất nghiệp thì khi xảy ra những sự kiện rủi ro, NKT sẽ được hưởng một khoản tiền trợ cấp BHXH hay trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp, khoản tiền này sẽ bù đắp, thay thế cho nguồn thu nhập bị giảm sút hoặc bị mất.Như vậy, được bảo vệ thu nhập là quyền rất quan trọng đối với NKT. Để bảo vệ thu nhập cho NKT thì trước hết cần hỗ trợ tạo việc làm để NKT có nguồn thu nhập đồng thời bảo đảm cho NKT được bình đẳng tham gia và hưởng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp.Thứ hai, quyền được bảo vệ và chăm sóc sức khỏeSức khỏe là một trạng thái hoàn toàn khỏe mạnh về thể chất, tinh thần và xã hội và không chỉ đơn thuần là không có bệnh hoặc tật (theo Điều lệ của Tổ chức Y tế thế giới bổ sung tháng 10 năm 2006). NKT có những đặc trưng về tình trạng bệnh, tật nên với họ khó có thể đạt được trạng thái thoải mái như người bình thường. Để bảo vệ sức khỏe cho NKT thì cần thực hiện đồng thời các hoạt động đề phòng sự phát sinh bệnh tật, phát hiện sớm khuyết tật, điều trị kịp thời. Để chăm sóc sức khỏe cho NKT cần thực hiện các hoạt động phục hồi chức năng (PHCN), tổ chức cho NKT tham gia BHYT và hưởng BHYT giúp NKT ổn định sức khoẻ, vượt qua khó khăn của bệnh tật, vươn lên hòa nhập cộng đồng.Với tiêu chí “phòng bệnh hơn chữa bệnh” nên NKT có quyền được chăm sóc sức khỏe ban đầu. Chăm sóc sức khỏe ban đầu được ghi nhận trong Tuyên ngôn Alma – Ata của Tổ chức Y tế Thế giới và Quỹ nhi đồng Liên Hợp quốc (UNICEF) năm 1978 về chăm sóc sức khỏe ban đầu. Theo tuyên bố Alma – Ata của Tổ chức Y tế Thế giới và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp quốc (UNICEF) năm 1978 về chăm sóc sức khỏe ban đầu có 8 nội dung: Giáo dục liên quan đến các vấn đề sức khỏe hiện hóa gia đình; chủng ngừa các bệnh truyền nhiễm chính; phòng ngừa và kiểm soát các dịch bệnh tại địa phương; điều trị thích hợp các bệnh và thương tích phổ biến; và cung cấp thuốc thiết yếu.Theo: Nguyễn Thị Thu Hường Link luận án: Tại đây